oddziaływania międzycząsteczkowe
 
Encyklopedia PWN
oddziaływania międzycząsteczkowe, oddziaływania międzymolekularne,
wzajemne przyciąganie się lub odpychanie niezwiązanych wiązaniem chem. cząsteczek (atomów);
efekt o.m. jest rezultatem nałożenia się wielu efektów przyciągających i odpychających występujących między cząsteczkami, a udział każdego z tych efektów zmienia się w zależności od chwilowego wzajemnego ułożenia cząsteczek. Termin „oddziaływania van der Waalsa” jest niekiedy stosowany wyłącznie w przypadku o.m. przyciągających. Czasami w znaczeniu o.m. używa się terminu: siły międzycząsteczkowe (siły van der Waalsa).
Przyjmuje się, że o.m. są prawie całkowicie natury elektr., co wynika z faktu, że oddziałujące cząsteczki (atomy) składają się z cząstek obdarzonych ładunkami dodatnimi (jąder) i ujemnymi (elektronów), a ich oddziaływania kulombowskie (Coulomba prawo) znacznie przeważają nad innymi rodzajami oddziaływań. Do oddziaływań międzycząsteczkowych wkład wnoszą gł.: oddziaływanie elektrostatyczne, indukcyjne, dyspersyjne, wymienne oraz indukcyjno-wymienne i dyspersyjno-wymienne. Oddziaływanie elektrostatyczne jest to wzajemne przyciąganie się lub odpychanie cząsteczek o trwałym rozkładzie ładunku, np. 2 jonów lub jonu i trwałego dipola; indukcyjne — przyciąganie między cząsteczką o trwałym rozkładzie ładunku (np. jonem, dipolem) i wyindukowanym przez nią multipolem (np. dipolem); dyspersyjne — przyciąganie między chwilowymi multipolami (gł. dipolami) wzajemnie indukowanymi w obu cząsteczkach; wymienne będące rezultatem przenikania się chmur elektronowych opisanych fermionowymi funkcjami falowymi, w przypadku oddziaływania cząsteczek zamkniętopowłokowych zw. odpychaniem walencyjnym. Za odrębny typ o.m. uważa się wiązanie wodorowe. Dla dużych odległości międzycząsteczkowych największe znaczenie mają te oddziaływania, które ze wzrostem odległości zanikają powoli, tj. elektrostatyczne, indukcyjne i dyspersyjne; zanikające szybko (wykładniczo) oddziaływania wymienne należą do krótkozasięgowych.
Energia o.m. jest 10–100 razy mniejsza od energii wiązań chem. kowalencyjnych i zwykle osiąga wartość kilkunastu–kilkudziesięciu kJ/mol. Przejawem o.m. są takie procesy jak m.in.: tworzenie kompleksów międzymolekularnych z cząsteczek rozpuszczalnika i cząsteczek substancji rozpuszczonej, zmiany stanu skupienia, powstawanie nowych faz (np. tworzenie się ciekłych kryształów), oraz występowanie takich zjawisk, jak np. lepkość, napięcie powierzchniowe, adhezja, kohezja.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia