żel
chem. układ przynajmniej dwuskładnikowy, w którym każdy ze składników tworzy oddzielną, ciągłą fazę rozciągającą się w całej objętości ż.;
[fr. gelée ‘galareta’],
żel
Encyklopedia PWN
jeden ze składników, zw. czynnikiem żelującym, buduje sztywną, rozgałęzioną, porowatą sieć, zdolną do unieruchomienia drugiego ze składników, zwykle cieczy (rzadko gazu). Fazę ciekłą stanowi często woda (hydrożele), może to być też alkohol lub inne rozpuszczalniki org. (organożele). Faza ta może zostać usunięta w procesie suszenia ż. prowadzącym do powstania kserożeli (aerożeli). Zasadniczy podział ż. wiąże się z rodzajem oddziaływań tworzących sztywną sieć. Rozróżnia się ż. chemiczne, w których w procesie powstawania (proces nieodwracalny) cząsteczki czynnika żelującego tworzą między sobą wiązania kowalencyjne (wiązanie chemiczne), oraz ż. fizyczne, w których cząsteczki czynnika żelującego związane są znacznie słabszymi oddziaływaniami międzycząsteczkowymi. Do ż. chemicznych zalicza się m.in. usieciowane polimery, ż. krzemionkowe; ż. fizyczne mogą być tworzone przez rozmaite substancje — zarówno przez duże cząsteczki białek, jak i kilkunastoatomowej cząsteczki cukrów. W skali makroskopowej ż. charakteryzują się specyficznymi właściwościami mech. (elastycznością), opt., przewodnictwem dźwięku i in. Do ż. należy wiele układów naturalnych, np.: kolagen, mięso, błony komórkowe.
