pomiar

pomiar,

metrol. czynności doświadczalne mające na celu wyznaczenie wartości wielkości fizycznych;

pomiar obejmuje m.in. użycie narzędzi i przyrządów pomiarowych oraz wykonanie obliczeń; zjawisko fiz. stanowiące podstawę pomiaru nazywa się zasadą pomiaru; często rozszerza się pojęcie pomiaru na doświadczenia mające na celu wyznaczenie przebiegu czasowego lub rozkładu w przestrzeni danej wielkości fiz., a także zależności między wielkościami. Wartość wielkości wyznaczona przez pomiar nazywa się wynikiem pomiaru; każdy wynik pomiaru jest obarczony błędem pomiaru, którego oszacowanie dopełnia czynności pomiarowe. Pomiary klasyfikuje się ze względu na mierzoną wielkość (np. pomiar ciśnienia, czasu), charakter jej zmian w funkcji czasu, metodę pomiarową itp. Ważniejsze cechy pomiaru (oprócz błędu pomiaru): powtarzalność pomiaru — stopień zgodności wyników kolejnych pomiarów tej samej wielkości, wykonywanych przez tego samego obserwatora w danym laboratorium, w tych samych warunkach, tymi samymi metodami i za pomocą tych samych przyrządów pomiarowych; odtwarzalność pomiaru — stopień zgodności wyników pomiaru tej samej wielkości w przypadku, gdy poszczególne pomiary są wykonywane różnymi metodami, przez różnych obserwatorów, w różnych laboratoriach, w dość długich odstępach czasu w porównaniu z czasem trwania pojedynczego pomiaru i w różnych warunkach.

Sposób porównywania wartości wielkości, wykorzystany przy pomiarze, nazywa się metodą pomiarową. Istnieje wiele metod pomiarowych, m.in.: bezpośrednia — wartość mierzonej wielkości określa się bezpośrednio, bez potrzeby dokonywania dodatkowych operacji (np. pomiar za pomocą przyrządu wskazówkowego lub cyfrowego); pośrednia — wartość mierzonej wielkości określa się na podstawie bezpośrednich pomiarów innych wielkości związanych znaną zależnością z wielkością mierzoną (np. pomiar gęstości na podstawie pomiaru masy i objętości); podstawowa — szczególny przypadek metody pomiarowej pośredniej — wielkościami mierzonymi bezpośrednio są wielkości podstawowe (w określonym układzie wielkości) występujące w definicji wielkości mierzonej (np. pomiar prędkości na podstawie pomiaru długości drogi i czasu); różnicowa — wartość wielkości mierzonej określa się na podstawie porównania tej wartości z niewiele różniącą się od niej znaną wartością tej samej wielkości i pomiarem różnicy między tymi wartościami (np. porównanie 2 długości za pomocą komparatora).