automatyzacja

automatyzacja

[gr.],

stosowanie urządzeń do zbierania i przetwarzania informacji, przejmujących pewne działania poznawcze, intelektualne i decyzyjne człowieka, wykonywane dotąd przez niego w trakcie użytkowania obiektu (np. obrabiarki, samolotu, banku) lub w trakcie prac twórczych (np. projektowania, konstruowania, uczenia).

Urządzeniami tymi są obecnie najczęściej odpowiednio zaprogramowane komputery. Teoretyczną i techn. podstawą automatyzacji jest automatyka. Wyróżnia się automatyzację: pomiarów, przetwarzania informacji, doradztwa, sterowania. Automatyzacja pomiarów polega na zbieraniu informacji o stanie różnych obiektów, zwykle uzupełnianych automatyczną rejestracją przebiegu zjawisk zachodzących w obiekcie i sygnalizacją momentów osiągnięcia wyróżnionych stanów; często wymaga teletransmisji danych z aparatury pomiarowej do oddalonych systemów zbierania lub przetwarzania informacji. Automatyzacja przetwarzania informacji ma na celu: zebranie informacji (w bazie danych) o stanie obiektu, wyznaczenie modeli mat. obiektów, rozróżnianie i klasyfikację zjawisk zachodzących w obiekcie, log. wnioskowanie na podstawie zebranych danych, opracowanie decyzji dotyczących sposobów oddziaływania na obiekt, które zapewnią osiągnięcie założonego celu, np. osiągnięcie przez rakietę danego punktu w przestrzeni. Automatyzacja doradztwa służy przedstawianiu do wyboru wielu wariantów decyzji uwzględniających różne cele, ograniczenia lub odmienne metody postępowania. Automatyzacja sterowania polega na realizacji automatyzacji decyzji, podjętych na podstawie danych otrzymanych w wyniku automatyzacji pomiaru, przez bezpośrednie oddziaływanie urządzenia techn. na obiekt sterowania; wymaga często teletransmisji sygnałów sterujących od systemów przetwarzania informacji do oddalonych urządzeń wykonawczych w automatyzowanym obiekcie.

Rozwój automatyzacji jest determinowany przez rozwój technik pomiarowych, komputerowych i teletransmisji (w szczególności wprowadzenie przesyłania sygnału w postaci cyfrowej). Największy wpływ na automatyzację ma rozwój technik komputerowych (działania poznawcze, intelektualne i decyzyjne człowieka wiążą się z przetwarzaniem informacji); współcz. systemy automatyzacji są zwykle tworzone z wykorzystaniem techniki komputerowej i programowalne (co pozwala na dopasowywanie się do zmian w automatyzowanych obiektach) oraz umożliwiają realizację złożonych algorytmów przetwarzania informacji, stwarzając nowe możliwości, zarówno w dziedzinie automatyzacji pomiarów (np. rozpoznawania obrazów w celu sterowania robotami), jak i podejmowanie decyzji, np. naśladowanie pracy eksperta (eksperckie systemy). Automatyzacja zmniejsza zapotrzebowanie na pracę ludzką, szczególnie nisko kwalifikowaną, rutynową. Początkowo do przetwarzania informacji do celów automatyzacji stosowano tylko wąsko specjalizowane elementy, np. różnego rodzaju przekaźniki, regulatory, liczniki, rejestry. Już w latach 60. zastosowano do automatyzacji komputery. Na przeł. lat 70. i 80. nastąpił szybki rozwój automatyzacji procesów przemysłu elektromaszynowego; technika komputerowa umożliwiła konstrukcję uniwersalnych, łatwo programowalnych gniazd obróbczych i robotów przem., oraz integrację procesów jednostkowych przemysłu elektromaszynowego w elastyczne systemy produkcyjne. Wkrótce rozpowszechniło się komputerowo wspomagane projektowanie inżynierskie, powstały skomputeryzowane stanowiska pracy biurowej połączone z siecią lokalną i Internetem. Kolejne lata przyniosły gwałtowny rozwój automatyzacji, m.in. dzięki wzrostowi mocy komputerów, rozwojowi programowania i sztucznej inteligencji.