termometr
 
Encyklopedia PWN
termometr
[gr.],
przyrząd do pomiaru temperatury, na podstawie zależności od temperatury wartości wielkości fiz. (tzw. właściwości termometrycznej, np. objętości, oporu elektr.) zastosowanego ciała termometrycznego (np. rtęci w zbiorniku t. szklanego, drutu platynowego w czujniku t. oporowego);
w zależności od właściwości termometrycznej i ciała termometrycznego są budowane różne rodzaje t. o różnych zakresach mierzonej temp. (np. t. cieczowe dla temp. od −200 do 750 °C; oporowe od −260 do 1000 °C).
Pierwsze przyrządy do pomiaru stopnia nagrzania ciał, oparte na cieplnej rozszerzalności ciał, były znane prawdopodobnie już w starożytności. Skonstruowanie 1592–1603 pierwszego termoskopu cieczowego (przyrządu do pomiaru temp. nie mającego wyskalowanej podziałki) przypisuje się często Galileuszowi. W XVII w. nie znano jeszcze praw dotyczących rozszerzalności cieplnej ciał i przemian fazowych, co uniemożliwiało jednolity sposób cechowania termoskopów. Na pocz. XVII w. S. Santorio wykonał pierwszy t. lekarski. Za wynalazcę t. uważa się G.D. Fahrenheita, który 1709 skonstruował t. alkoholowy, a 1714 — rtęciowy, przyjmując 12-stopniową skalę (0° — temp. topnienia śniegu, 12° — temp. ciała zdrowego człowieka). Dalsze badania doprowadziły Fahrenheita do utworzenia skali temp. opartej na punkcie topnienia lodu (32°) i punkcie wrzenia wody (212°); t. konstrukcji Fahrenheita są, z niewielkimi zmianami, stosowane do dziś w krajach anglosaskich. W 1742 A. Celsjusz skonstruował t. rtęciowy ze skalą 100-stopniową, przyjmując za 0° temp. wrzenia wody pod ciśnieniem 760 mm Hg, a za 100° — temp. jej krzepnięcia pod tym samym ciśnieniem; 1850 M. Strömer odwrócił te wartości. W 1871 E.W. Siemens wynalazł t. oporowy.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia