wielkość fizyczna
 
Encyklopedia PWN
wielkość fizyczna, wielkość mierzalna,
fiz. właściwość zjawiska lub obiektu, którą można odróżnić jakościowo (od innych właściwości) i wyznaczyć ilościowo;
termin stosowany zarówno w znaczeniu ogólnym (np. długość, czas, masa, temp.), jak i w znaczeniu określonym (długość pręta, pojemność kondensatora). Wartość w.f. o symbolu A wyraża się iloczynem wartości liczbowej wielkości {A} i jednostki miary [A], A = {A} · [A]; przy zmianie jednostki miary wartość danej wielkości nie ulega zmianie, zmienia się tylko jej wartość liczbowa; porównanie ilościowe może dotyczyć tylko w.f. tego samego rodzaju, wyrażonych w tych samych jednostkach miary. Poszczególne w.f. są powiązane równaniami (wzorami) wyrażającymi prawa przyrody lub definiującymi nowe w.f., w których symbole literowe oznaczają iloczyny wartości liczbowych w.f. i odpowiednich jednostek miar (np. F = ma, gdzie F siła, m masa, a przyspieszenie); są one spełnione niezależnie od przyjętych jednostek miar. Jeśli symbole literowe oznaczają wartości liczbowe w.f. odpowiadające określonym jednostkom, to wzór nazywa się wzorem liczbowym (np. {W} = 0,001 {P} · {t}, gdzie W jest wyrażone w kilowatogodzinach, P — w watach, t — w godzinach). W pewnych zagadnieniach (np. w termodynamice) rozróżnia się w.f. ekstensywne, których wartość jest proporcjonalna do rozmiaru układu (np. masa, objętość, energia całkowita, entropia), i w.f. intensywne, których wartość jest taka sama w dowolnej części rozpatrywanego układu i niemal nie zmienia się, gdy rozmiar układu wzrasta (np. ciśnienie, temp., gęstość). Każdy układ makroskopowy można opisać za pomocą jednej w.f. ekstensywnej i zbioru w.f. intensywnych. Ze względu na własności transformacyjne przy zmianie układu odniesienia rozróżnia się w.f. skalarne, którym odpowiada jedna liczba identyczna we wszystkich układach odniesienia (np. masa, temp.), wektorowe, mające określony kierunek w przestrzeni (np. prędkość, przyspieszenie), oraz tensorowe drugiego rzędu lub niekiedy wyższego, mające bardzo skomplikowany charakter (np. tensor momentu bezwładności). Uporządkowany zbiór w.f. w danej dziedzinie wiedzy nazywa się układem w.f.; układ w.f. tworzy minim. liczba umownie przyjętych wielkości podstawowych, których nie można określić za pomocą równań definicyjnych, i które pozwalają określić wszystkie pozostałe wielkości układu nazywane wielkościami pochodnymi; układy wielkości są oznaczane zazwyczaj symbolami składającymi się z wielkich liter pochodzących od nazw wielkości podstawowych; w układzie wielkości każda wielkość ma określony wymiar (wymiar wielkości fizycznej); ob. jest powszechnie używany Międzynarodowy Układ Jednostek Miar SI.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia