skala wielkości fizycznej
 
Encyklopedia PWN
skala wielkości fizycznej, skala pomiarowa,
fiz. uporządkowany zbiór wartości danej wielkości fizycznej, określony zgodnie z umownie przyjętymi założeniami;
np. Międzynar. Skala Temperatury (temperatury skale), skala Mohsa, skala Richtera, skala pH (pH); wyjątkowy charakter mają skale czasu, które w przeciwieństwie do innych s.w.f. wymagają nieprzerwanego odmierzania od określonego momentu (przyjętego za początek skali czasu) i każda przerwa w odmierzaniu oznacza bezpowrotną utratę skali; skala międzynar. czasu atomowego TAI (czas) oraz międzynar. skala czasu uniwersalnego. Utworzenie s.w.f. polega na określeniu tzw. punktów stałych definicyjnych (może to być 1 punkt) oraz przyjęciu jednostki miary danej wielkości. Określenie punktów stałych definicyjnych sprowadza się do wyboru zjawisk lub ciał, będących nośnikami mierzalnych cech (wielkości fiz.), których stany (wartości wielkości fiz.) mogą być łatwo i z dobrą powtarzalnością odtwarzane; np. jako punkty stałe skal temperatury przyjmuje się temperatury punktów potrójnych, krzepnięcia lub wrzenia czystych substancji jednoskładnikowych. Przyporządkowanie wartości liczbowych wybranym stanom jest umowne (np. w termodynamicznej skali temperatury przypisuje się punktowi potrójnemu wody wartość 273,16 K, w skali Celsjusza — temperaturze krzepnięcia wody wartość 0°C) albo przeprowadza się je wg określonej zasady (np. z uwzględnieniem istniejącej definicji jednostki miary danej wielkości). W określonej s.w.f., w zależności od stanu, któremu przyporządkowano wartość zero, rozróżnia się niekiedy odrębne wielkości fiz., np. ciśnienie absolutne i ciśnienie względne, temperaturę Kelwina i temperaturę Celsjusza. Często wartości przyporządkowane punktom stałym określa się na podstawie pomiarów wielkości pomocniczej, jednoznacznie związanej z rozpatrywaną wielkością (zależnością teoret., empiryczną lub umowną); np. wielkością pomocniczą w pomiarach temperatury jest objętość lub ciśnienie określonej masy gazu albo opór czujnika elektrycznego. Określenie jednostki miary rozpatrywanej wielkości może wynikać z wartości wielkości, przyporządkowanych poszczególnym punktom stałym definicyjnym, lub z definicji jednostki miary określonej niezależnie od skali. Jednostki miary wielkości w przypadku s.w.f., w których wartości wielkości w punktach stałych zostały ustalone umownie lub za pomocą wielkości pomocniczych, są nazywane stopniami, zwykle z dodaniem nazwiska twórcy skali (stopień Englera, stopień Celsjusza).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia