Indie. Teatr
 
Encyklopedia PWN
Indie. Teatr.
Początki sięgają starożytności; teatr i dramat wywodzą się z 3 głównych źródeł: kultu religijnego (rytuał wedyjski, misteria ku czci głównych bogów i cykle legend, odgrywane podczas obrzędów), eposu (recytacje rapsodów) i mimu ludowego (rodzaj występów towarzyszących np. obrzędom urodzaju). W tym samym czasie działały w Indiach teatry cieni i marionetek, których pewne techniki przejął dramat klasyczny. Najstarszym zachowanym dziełem o teatrze jest Natjaśastra Bharaty z II w. Podręczniki dramaturgii wymieniają 30 rodzajów sztuk scenicznych. Dramat literacki występował od początków n.e.; jako widowisko był on syntezą sztuk: poezji, malarstwa, muzyki i tańca (pojmowanego też jako sztuka dramatyczna). Konstrukcja dramatu w kunsztownym stylu według zasad poetyki indyjskiej, zgodnie z teorią rasa, miała wywołać u widza określoną gamę przeżyć estetycznych; sztuka miała zwykle 5–10 aktów i prolog; oprócz bohatera (najaka) i bohaterki (najaki) występowało kilka stałych typów, m.in. widuszaka — wesołek, towarzysz bohatera, wita — znawca sztuk i dobrego tonu, oraz gbur — siakara. Największy rozkwit teatru i dramatu indyjskiego to epoka klasyczna (I–X w. n.e.). Pierwszym znanym autorem dramatycznym jest poeta buddyjski Aśwaghosza (Dramat o nawróceniu Śiariputry I w.). Z przełomu II i III w. pochodzi 13 dramatów Bhasy, opartych głównie na motywach eposów. Mryććhakatika [‘gliniany wózek’] z IV w. (wystawienie polskie pt. Wasan tasena 1971) jest przypisywany Śudrace. Kalidasa jest autorem 3 dramatów, m.in. Śakuntali (wystawienie polskie 1955). Do znanych twórców należą: Harsza, Wiśakhadatta, Bhawabhuti, Radźaśekhara, Krysznamiśra. Przedstawienia odbywały się zwykle w okresie świąt wiosennych i jesiennych. Sztuki były wystawiane na otwartej przestrzeni, dziedzińcach świątyń lub pałaców, w salach pałacowych lub w specjalnych budowlach, często obok świątyni; występowano na scenie, na tle zasłony; stosowano kostiumy i charakteryzację. Od najdawniejszych czasów występowali aktorzy zawodowi; zawód aktora był dziedziczny, a sztuka aktorska skonwencjonalizowana.
Po XII w. rozwijał się głównie dramat religijny (misteryjny) i historyczny. W okresie panowania władców muzułmańskich teatr zawodowy w północnych Indiach zaniknął; uprawiano głównie taniec; zachowały się też pewne formy teatru ludowego. Południe drawidyjskie kultywowało teatr zawodowy zbliżony do klasycznego, głównie przy świątyniach. Odrodzenie teatru i dramatu indyjskiego nastąpiło wraz z odrodzeniem narodowym Indii, w końcu XIX i w XX w., z inicjatywy poetów i twórców teatru współczesnego, m.in. w Bengalu: D. Raya, R. Tagore i M. Bhattacharyi; teatr Maharasztry tworzyli: Kirloskar i R.G. Gadhari, Gudźaratu, J. Shankerseth i C.C. Mehta, parsów — P. Franji, teatr hindi — J. Prasad, B.N. Bhatta i Prithviraj. Po odzyskaniu niepodległości przez Indie (1947) w teatrze zarysowały się 2 tendencje: powrót do starej rodzimej tradycji (zarówno klasycznej, jak i ludowej) i odwoływanie się do nowych trendów powstających w teatrze europejskim (m.in. teatr absurdu, teatr alternatywny). Współczesny teatr miejski przypomina teatr europejski, zarówno w zakresie techniki gry, jak i inscenizacji oraz scenografii. Jednakże coraz częściej twórcy współcześni odwołują się do wzorców rodzimego, klasycznego teatru sanskryckiego i teatru ludowego (K.N. Panikkar i jego zespół Sopanam ze stanu Kerala).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia