Indie. Ludność
 
Encyklopedia PWN
Indie. Ludność.
Indie są drugim po Chinach najludniejszym krajem świata. Do lat 50. wzrost liczby ludności Indii był powolny (238 mln — 1901, 363 mln — 1951); od lat 60. Indie objęła eksplozja demograficzna; 1961–2005 liczba ludności wzrosła o 652 mln (z 443 do 1095 mln) w wyniku wysokiego przyrostu naturalnego; w latach 60. i 70. średni roczny przyrost naturalny utrzymywał się na poziomie 25‰, w latach 90. — ok. 27‰, w 2006 — 13,8‰; polityka ograniczenia przyrostu naturalnego nie wpłynęła znacząco na zmniejszenie stopy urodzeń (22‰) — przeważają rodziny wielodzietne. Struktura wiekowa społeczeństwa jest typowa dla krajów rozwijających się: 30,8% ludności w wieku do 14 lat, 64,3% — 15–64 lat, 4,9% — 65 i więcej lat; występuje liczbowa przewaga mężczyzn nad kobietami (100 mężczyzn na 94 kobiety); przeciętna długość życia mężczyzn wynosi 64 lata, kobiet 66 lat. Indie są państwem wielonar., zróżnicowanym pod względem etnicznym, językowym i religijnym. W użyciu znajduje się ok. 800 języków (z dialektami — blisko 1700), należących do 4 rodzin językowych: indoeur., drawidyjskiej, austroazjat. i chiń.-tybet.; ponad 70% ludności (mieszkańcy północnych i środkowych Indii) posługuje się językami indoeur., gł.: hindi (ok. 39% Indusów), bengalskim (ok. 8%), marathi (7%), urdu, gudźarati, biharskim, orija, radźasthani, pendżabskim, asamskim, kaszmirskim; mieszkańcy Niz. Hindustańskiej porozumiewają się w języku hindustani (dialekt hindi); ok. 25% ludności Indii (mieszkańcy południowej części Indii.) mówi językami z drawidyjskiej rodziny językowej, gł. telugu (8% Indusów), tamilskim, kannara, malajalam i gondi; mieszkańcy górzystych obszarów Dekanu posługują się językami santali, mundari, ho, khasi z rodziny austroazjat., ludność terenów pogranicznych z Chinami, Nepalem i Birmą — językami chiń.-tybetańskimi. Za język nar. (konstytucja z 1950) przyjęto hindi (pisany alfabetem dewanagari), który wraz z ang. (podstawowy język w administracji, sądownictwie i wyższych uczelniach) jest językiem urzędowym w całym kraju; 15 języków ma rangę oficjalnych, używanych w poszczególnych stanach. Około 40% ludności (2003) w wieku powyżej 15 lat nie umie czytać i pisać; stopień analfabetyzmu jest największy (ok. 70%) w stanach północno-zachodnich i północno-wschodnich, najmniejszy — w stanie Kerala (ok. 30%) i terytorium związkowym Delhi. Indie są krajem wielu religii; dominującą religią jest hinduizm, który wyznaje ok. 81% ludności, islam — ok. 12% (w Kaszmirze i archipelagu Lakszadiwy muzułmanie stanowią większość mieszkańców), pozostali to chrześcijanie (najwięcej w Goa, Kerali, Mizoram), sikhowie (gł. w Pendżabie), buddyści (w Maharasztra i Sikkimie) oraz dźiniści; dochodzi do częstych konfliktów na tle rel., zwłaszcza między muzułmanami, hindusami i sikhami. Wśród wyznawców hinduizmu utrzymuje się tradycyjny podział na stany — warny (bramini — kapłani i mędrcy, kszatrijowie — arystokracja i rycerstwo, wajśjowie — kupcy i rolnicy, śudrowie — warstwa służebna) i kasty (dźati), dzielące wyznawców hinduizmu na ok. 10 tys. grup, odseparowanych zakazem zawierania małżeństw poza obrębem własnej grupy i regułą wspólnoty stołu; ok. 15% ludności stanowi najniżej postawiona grupa społ. — pariasi, zw. również niedotykalnymi; konstytucja ind. znosi podział na kasty, zrównuje ich prawa i zakazuje niedotykalności; obyczaje związane ze zróżnicowaniem kastowym stopniowo zanikają. Indie należą do najgęściej zaludnionych krajów Azji; średnia gęstość zaludnienia wynosi 342 mieszk. na km2; najwięcej ludności skupia się na Niz. Hindustańskiej (500–600, lokalnie powyżej 1000 mieszk. na km2) i wybrzeżach Płw. Indyjskiego (w południowej części Wybrzeża Malabarskiego 500–1000 mieszk. na km2); najsłabiej są zaludnione Himalaje i obszary pustynne (w stanie Radźasthan poniżej 20 mieszk. na km2). Około 70% ludności mieszka na wsi; większość wsi liczy ok. 500–1000 mieszk.; zabudowa wiejska jest zróżnicowana regionalnie; na południu i wschodzie domy są budowane z drewna, bambusa i trawy, na północnym zachodzie — z gliny zmieszanej ze słomą, w Himalajach — z drewna i kamieni. Proces urbanizacji, mimo ciągłego napływu ludności ze wsi do miast, jest powolny; największe aglomeracje miejskie tworzą: Bombaj, Kalkuta, Delhi, Madras; inne większe m.: Hajdarabad, Ahmadabad, Bangalur, Kanpur, Puna, Nagpur, Lakhnau, Dźajpur; wielkie miasta, zwłaszcza Bombaj i Kalkuta, są bardzo gęsto zaludnione — ponad 40 tys. mieszk. na km2 w Kalkucie, powyżej 22 tys. — w Bombaju; znaczną część ludności stanowią bezdomni. Około 60% ludności zawodowo czynnej pracuje w rolnictwie, 17% — w przemyśle i budownictwie, pozostała część — w usługach.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Kalkuta, dzielnica biedoty (Indie)fot. Glob4/J. Piwowarczyk/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Dźajpur, główna ulica (Indie)fot. E. Rojan/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Thar, studnia na pustynifot. E. Rojan/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Agra, Tadż Mahal, mauzoleum Mumtaz Mahal — małżonki wielkiego mogoła Szahdźahana, poł. XVII w. (Indie) fot. E. i K. Dębiccy/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Kapitel kolumny Aśoki z Sarnath, III w. p.n.e. — Muzeum Narodowe, Delhi fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bombaj, dworzec kolejowy Victoria Terminus (Indie)fot. E. i K. Dębniccy/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia