Indie. Gospodarka
 
Encyklopedia PWN
Indie. Gospodarka.
Indie są krajem rolniczym o rosnącym potencjale przemysłowym; udział rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa w tworzeniu PKB wynosił 16,6%, przemysłu i budownictwa — 28,4%, usług — 55% (2007). Gospodarkę indyjską do końca lat 80. XX w. charakteryzował centralny system planowania (od 1950 realizowano 5-letnie plany gospodarcze). Od 1989, dzięki kredytom zagranicznym, jest realizowany program liberalizacji i modernizacji gospodarki przez prywatyzację; 1992 wprowadzono częściową wymienialność rupii. i ograniczono kontrolę państwa nad handlem zagranicznym. Sektor państwowy obejmuje górnictwo, przemysł ciężki (głównie hutnictwo, przemysł maszynowy, zbrojeniowy, chemiczny), energetykę, transport i bankowość; sektor prywatny — handel wewnętrzny, drobny przemysł przetwórczy i rzemiosło (łącznie ok. 1,3 mln zakładów), rolnictwo; do największych firm prywatnych należą Tata i Birla, obecne we wszystkich dziedzinach produkcji. W planach gospodarczych większość nakładów inwestycyjnych przeznaczono na rozbudowę przemysłu, zwłaszcza ciężkiego, intensyfikację produkcji rolnej w celu zmniejszenia deficytu żywności oraz na tworzenie infrastruktury społecznej, głównie rozwój szkolnictwa. Produkt krajowy brutto wg parytetu siły nabywczej na 1 mieszkańca wynosi 2,7 tys. dolarów USA (2007); oficjalnie poniżej 20% ludności wiejskiej i miejskiej pozostaje w nędzy, poniżej minimum potrzebnego do życia (wg szacunków międzynarodowych — ok. 25%).
Przemysł. Indie są krajem zasobnym w surowce miner.; wydobywa się węgiel kam. w zagłębiu Damodar w stanach Bengal Zachodni i Bihar, ropę naft. gł. w szelfie M. Arabskiego, wysokoprocentowe rudy żelaza (Madhja Pradeś, Bihar, Orisa i Goa), manganu (Orisa), miedzi (Bihar, Radźasthan), złoto (Karnataka), mikę (największy w świecie producent i eksporter), poza tym eksploatacja rud uranu, cynku i ołowiu, chromu, kamieni szlachetnych, soli z wody morskiej. Przemysł energ. rozwinął się gł. w latach 60. i 70.; moc zainstalowana w elektrowniach wynosi 121,9 MW (2001); 86% energii elektrycznej dostarczają elektrownie cieplne, gł. węglowe, 11% — wodne (największa o mocy 1200 MW Bhakra Nangal, na rz. Satledź), ok. 3% — jądr.; produkcja energii elektrycznej na 1 mieszk. 568 kW · h. Najstarszą gałęzią przemysłu przetwórczego jest włókiennictwo (ok. 24% ogółu zatrudnionych w przemyśle); największa koncentracja zakładów przemysłu bawełnianego występuje w regionie Bombaj–Ahmadabad, jutowego — w aglomeracji Kalkuty. Powszechnie rozwinięty przemysł spoż., gł. olejarski, tytoniowy, cukr. (Uttar Pradeś, Maharasztra), herbaciany (w regionach uprawy herbaty). Do nowych gałęzi przemysłu należą: maszyn. i metal., chem. i hutniczy; szybko wzrasta rola przemysłu elektronicznego i informatycznego. Produkcja taboru kol. (lokomotywy, wagony towarowe, osobowe), ciągników, maszyn włók., górn., obrabiarek, odbiorników telewizyjnych (2,2 mln sztuk, 2002); przemysł chem. w niewielkim stopniu pokrywa zapotrzebowanie krajowe; w rozbudowie przemysł nawozów sztucznych i rafineryjny; hutnictwo metali rozwija się przy wykorzystaniu krajowej bazy surowcowej, gł. w stanach Bihar i Bengal Zachodni. Ważną rolę w gospodarce ind. odgrywa obróbka skór (gł. na eksport) i rzemiosło dostarczające wyrobów codziennego użytku oraz biżuterii, wyrobów z kości słoniowej, drewna, jedwabiu. Największa koncentracja zakładów przem. występuje w regionie północnym (stany Bengal Zachodni, Bihar, Orisa) z gł. ośr. Dźamśedpur i Kalkuta, regionie zachodnim (Gudźarat, Maharasztra) z gł. ośr. Bombaj i Ahmadabad oraz w regionie południowym (Kerala, Tamilnadu) — gł. ośr. Madras, Bangalur.
Rolnictwo. Podstawową gałęzią gospodarki Indii jest tradycyjne, niskotowarowe rolnictwo. Wzrost liczby ludności wiejskiej, przy wyczerpaniu rezerw ziemi odpowiedniej do uprawy, potęguje proces rozdrabniania gospodarstw rolnych (50% zajmuje pow. mniejszą od 0,5 ha, 20% 1–2 ha, zaledwie 4% powyżej 10 ha); rozpowszechniony system dzierżawy ziemi; niski stopień mechanizacji (1 ciągnik na 183 ha) i nawożenia; w wielu regionach Indii gł. narzędziem pracy rolnika jest radło. Użytki rolne zajmują ok. 55% pow. kraju, w tym łąki i pastwiska ok. 4% pow.; 54% pow. upraw jest nawadniane (2001) za pomocą kanałów, studni i zbiorników retencjonujących wodę opadową; występują 2 okresy uprawy roślin: rabi — od października do kwietnia (pszenica, jęczmień, rzepak) i kharif — od kwietnia do października (ryż, kukurydza, bawełna). Rośliny żywieniowe zajmują ponad 80% areału upraw, najwięcej zboża: ryż (gł. na nizinach aluwialnych), pszenica (zwłaszcza w stanach Uttar Pradeś, Pendżab, Harijana), różne odmiany prosa i sorga, kukurydza i jęczmień; od lat 70. wzrost wydajności w produkcji zbóż, związany gł. z wprowadzaniem do uprawy (w bogatszych gospodarstwach) wysoko wydajnych odmian ryżu i pszenicy (tzw. zielona rewolucja); zebrano ponad 198 mln t zbóż (10,3% produkcji świat.), średnie plony wynoszą 24,3 q z ha (2004); ważną rolę w wyżywieniu ludności odgrywają rośliny strączkowe: groch, fasola, soczewica i ciecierzyca, oraz warzywa i owoce (pomarańcze, banany, mango). Z roślin przem. uprawia się bawełnę (stany Maharasztra, Gudźarat, Pendżab, Harijana), jutę (gł. Bengal Zachodni), rośliny oleiste, jak: orzeszki ziemne, rzepak, soja, palma kokosowa, trzcinę cukrową (Uttar Pradeś, Bihar), kauczukowiec (Kerala), tytoń. Duże znaczenie ma uprawa używek: herbaty (Asam, północny Bengal Zachodni i Tamilnadu), kawy (Karnataka) i przypraw korzennych (pieprz, kardamon, imbir, goździki). Indie zajmują 2. miejsce (po Chinach, 2004) w świat. zbiorach herbaty, tytoniu i ryżu. Hodowla ma drugorzędne znaczenie w gospodarce; pogłowie bydła (gł. siła pociągowa) wynosi 185,5 mln sztuk (2. w świecie, po Brazylii); produktywność hodowli bardzo niska z powodu braku paszy oraz rel. zakazu uboju bydła; przeciętny roczny udój mleka od 1 krowy — 987 kg; w regionach górskich pasterska hodowla owiec i kóz, na obszarach suchych — wielbłądów, w lesistych regionach północno-wschodnich — słoni, wykorzystywanych przy pracach leśnych. Lasy dostarczają cennych gat. drewna (tekowe, sandałowe) na eksport oraz opału. Połowy ryb w wodach przybrzeżnych, zwłaszcza zachodniego wybrzeża i śródlądowych wynoszą 3,8 mln t (2002).
Turystyka. W 2001 Indie odwiedziło 2,5 mln turystów zagr. (wpływy 3,5 mld dol. USA, 2003), najwięcej z Wielkiej Brytanii, USA, Niemiec, Francji i Kanady; najliczniej są odwiedzane zabytki dawnej architektury: groty Adżanta, zespół świątyń Elura, Agra, Puri, Konarak oraz parki narodowe.
Transport i łączność. Główną rolę w przewozach towarowych i osobowych odgrywa transport kol.; sieć linii kol. została uformowana w 2. poł. XIX w. przez bryt. władze kolonialne; 2002 długość różnotorowych linii kol. wynosiła 144,6 tys. km (w tym ok. 14 tys. zalektryfikowanych); stopień motoryzacji jest niewielki; zarejestrowanych jest 6,0 mln samochodów osobowych (6 samochodów na 1000 mieszk.) i 8,4 mln samochodów ciężarowych (2000); gł. szlaki komunik. stanowią szerokotorowe linie magistralne: Delhi–Waranasi–Kalkuta, Delhi–Bombaj, Kalkuta–Madras, Bombaj–Madras; łączna długość dróg 3,3 mln km, z czego 465 utwardzonych; nośność mor. floty handl. wynosi 12,9 mln DWT (2005); przeładunek w portach mor. 368 mln t (2001); ponad 130 portów mor., gł.: Bombaj, Madras, Kalkuta; inne większe porty: Kandla, Marmagao, Mangalur i Koczin nad M. Arabskim, Tutikorim, Wiśakhapatnam i Paradwip nad Zat. Bengalską; transport lotn. obsługują przedsiębiorstwa: Air India (linie międzynar.) i Indian (linie krajowe); 341 portów lotn.; lotniska międzykontynent.: Bombaj, Kalkuta, Delhi, Madras. Przedstarzała infrastruktura telefoniczna (41,4 mln abonentów; 40 telefonów stacjonarnych na 1000 mieszk., 2002); w użytkowaniu 69,2 mln telefonów komórkowych (2006).
Handel zagraniczny. Wymiana handlowa Indii stanowi 2% obrotów międzynarodowych (2004); występuje stały ujemny bilans handlowy; wartość eksportu 140,8 mld dolarów USA (2007), importu — 224,1 mld dolarów; do tradycyjnych artykułów eksportowych należą: tekstylia, skóry, wyroby rzemiosła (głównie biżuteria), kamienie szlachetne, surowce mineralne (głównie rudy żelaza), herbata (największy eksporter na świecie), juta, przyprawy korzenne; największy udział w imporcie mają ropa naftowa i produkty naftowe, maszyny i urządzenia przemysłowe, złoto, srebro, kamienie szlachetne, artykuły chemiczne oraz żywność (w okresach suszy); główni partnerzy handlowi: USA, Chiny, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Belgia.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Agra, Tadż Mahal, mauzoleum Mumtaz Mahal — małżonki wielkiego mogoła Szahdźahana, poł. XVII w. (Indie) fot. E. i K. Dębiccy/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Dźajpur, główna ulica (Indie)fot. E. Rojan/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Kapitel kolumny Aśoki z Sarnath, III w. p.n.e. — Muzeum Narodowe, Delhi fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bombaj, dworzec kolejowy Victoria Terminus (Indie)fot. E. i K. Dębniccy/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia