neoplatonizm
 
Encyklopedia PWN
neoplatonizm,
jeden z najbardziej wpływowych nurtów w późnej starożytności, będący specyficzną formą platonizmu, zainicjowaną przez Plotyna, a trwającą w swojej zasadniczej formie aż do końca VI w.; termin ten służy do określenia wielu niezwykle złożonych zjawisk;
jego pierwotna wersja, tzw. neoplatonizm klasyczny, rozwijana następnie przez Porfiriusza, Jamblicha i Proklosa Ateńczyka przyjmowała następujące tezy: istnieje konieczna hierarchia hipostaz od jedni do wielości (gradualizm), każda hipostaza jest przyczyną sprawczą hipostazy niższej, przyczynowanie sprawcze polega na emanacji, istotę rzeczy stanowi jej miejsce w drabinie hipostaz, przesunięcia w hierarchii dokonują się albo przez nabywanie wielości (zstępowanie), albo przez uzyskiwanie jedności (wstępowanie), początek i kres hierarchii są nienaruszalne, poznanie filozoficzne polega na ustaleniu relacji hipostazy do jedni. Przejęcie elementów neoplatonizmu przez myślicieli chrześcijańskich (m.in. Orygenesa, Pseudo-Dionizego, św. Augustyna), arabskich (arabska filozofia średniowieczna) i żydowskich (żydowska filozofia średniowieczna) spowodowało ukształtowanie się tzw. neoplatonizmu średniowiecznego, przyjmującego następujące tezy: układ bytów między Bogiem a materią jest hierarchiczny, przyczyną sprawczą każdego bytu jest Bóg, przyczynowanie sprawcze jest stwarzaniem, istota bytu stanowi jego podobieństwo do Boga, niedoskonałość bytu polega na jego uwikłaniu w materię, a doskonalenie jest moralnym zdominowaniem materii przez duszę, Bóg nobilituje materię (np. przez wcielenie Słowa) i utrwala ją w istnieniu (np. przez zmartwychwstanie ciał), poznanie filozoficzne to ustalanie relacji z Bogiem i materią. Neoplatonizm był dominującym nurtem filozoficznym w średniowieczu (np. Eriugena, św. Anzelm z Canterbury, augustynizm, Mikołaj z Kuzy) i renesansie (np. autorzy z kręgu florenckiej Akademii Platońskiej), wpłynął także na wielu autorów nowożytnych i współczesnych (np. na F.W. Schellinga i G.W.F. Hegla).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia