Włochy. Sztuka
 
Encyklopedia PWN
Włochy. Sztuka.
Zachowały się liczne zabytki rzeźby prahist.; od VIII w. p.n.e. rozwijała się sztuka etruska, od III w. p.n.e. — sztuka rzymska, której kontynuacją była sztuka wczesnochrześc. i bizant. (gł. ośr. w Rawennie, VI w.). Wpływ tej ostatniej w XI–XII w. zaznaczył się w architekturze Bazyliki Św. Marka w Wenecji, katedry w Monreale i Palermo oraz w malarstwie monumentalnym (gł. mozaiki). W okresie rom. w Rzymie nadal występował typ bazyliki wczesnochrześc.; cechy lokalne zaznaczyły się w Lombardii (kościół S. Ambrogio w Mediolanie), Toskanii (kościół S. Miniato i baptysterium we Florencji, katedry w Pizie i Lukce); w rzeźbie kam. powstał w końcu XI w. typ monumentalnego reliefu narracyjnego; działali rzeźbiarze: Wiligelmo z Modeny (rzeźby na fasadzie katedry w Modenie) i Niccolò (portal kościoła S. Zeno w Weronie); w XIII w. posągi pełnoplast. (B. Antelami); rozwijały się ornamentyka arch. z zastosowaniem kolorowej intarsji (Cosmati) oraz malarstwo miniaturowe (ośr. w Monte Cassino) i tablicowe. W okresie gotyku (XIII–XIV w.) zachodnioeur. konstrukcje got. stosowano gł. w budowlach zakonnych (kościół S. Maria Novella we Florencji), przeważnie jednak łączono w całość dawny typ bazylikowy z elementami konstrukcji got., o bogatej, ornamentalnie traktowanej fasadzie (katedra w Orvieto); w Wenecji rozwinęła się lekka i dekoracyjna odmiana gotyku (Pałac Dożów, Ca’d’Oro). W poł. XIII w. nastąpił rozkwit rzeźby (rodzina Pisanów — ambony w katedrze i baptysterium w Pizie oraz w katedrze w Sienie, A. Orcagna — tabernakulum w Or San Michele we Florencji), rozwijało się malarstwo tablicowe (szkoła sieneńska — Duccio di Buoninsegna, S. Martini) i ścienne (Cimabue, Mistrz Izaak w Asyżu). Przełomowe znaczenie dla malarstwa miała twórczość Giotta di Bondone, zrywającego z tradycją bizant. (freski w Padwie i Florencji). Wysoki poziom osiągnęło malarstwo miniaturowe (ośr. we Florencji, Sienie, Bolonii) oraz rzemiosło artystyczne. W XV w. kolebką renesansu stała się Florencja. Nastąpił rozkwit architektury (F. Brunelleschi — kościoły S. Lorenzo i S. Spirito we Florencji, L.B. Alberti — m.in. pałac Ruccellai we Florencji i kościół S. Andrea w Mantui). Rzeźbę reprezentowali: Ghiberti, Donatello (pomnik konny Gattamelaty w Padwie), B. i A. Rosselino, Desiderio de Settignano, Mino da Fiesole (nowy typ renes. nagrobka przyściennego i realist. popiersia portretowe); tematy rel. popularyzował w technice ceramicznej warsztat della Robbiów; duże znaczenie miały rzeźby rel. i nagrobne sieneńczyka J. della Quercia. Reprezentantami nowego kierunku w malarstwie byli: Masaccio (malowidła w kaplicy Brancacci w kościele S. Maria del Carmino we Florencji), P. Uccello, A. del Castagno, D. Veneziano, Piero della Francesca. W 2. poł. XV w. tendencje renes. rozprzestrzeniły się na całe Włochy w dziedzinie malarstwa (szkoła wenecka — rodzina Bellinich, umbryjska — Perugino), rzeźby (A. del Verrocchio — pomnik Colleoniego w Wenecji) i architektury. We Florencji i Mediolanie działał wszechstronny artysta Leonardo da Vinci. W XVI w. gł. ośr. sztuki stał się Rzym, a centralnym zagadnieniem budowa nowej Bazyliki Św. Piotra. Rozkwitła architektura (Bramante, Michał Anioł, A. Sangallo, B. Peruzzi), wykształcił się monumentalny styl malarstwa ściennego (Rafael — Stanze watykańskie, Michał Anioł — Kaplica Sykstyńska) oraz rzeźba nagrobna. Centrum sztuki północnych Włoch stała się Wenecja, gdzie rozwinęła się koloryst. szkoła malarstwa (Giorgione, Tycjan, Veronese) i architektura (J. Sansovino, A. Palladio, M. Sanmicheli). W poł. XVI w. pojawił się manieryzm, którego gł. reprezentantami byli uczniowie Rafaela (G. Romano), malarze parmeńscy (Parmigianino) i florenccy (A. Bronzino i G. Vasari), a w Wenecji — Tintoretto. Wyrafinowaną i doskonałą technicznie rzeźbę tworzyli Giovanni da Bologna i B. Cellini. W architekturze panowały różne tendencje — manierystyczne (G. Romano, Palazzo del Tè w Mantui) lub klasycyzujące (A. Palladio, Vignola, V. Scamozzi). Idee kontrreformacji były wyrażone tak w formach manieryzmu (gł. budowla — kościół Il Gesù w Rzymie), jak i pojawiającego się baroku, który narodził się w Rzymie; jego gł. reprezentantem był rzeźbiarz i architekt G.L. Bernini; F. Borromini wprowadził wyrafinowany styl o subtelnych efektach przestrzennych (kościół S. Carlo alle Quattro Fontane); podobne zainteresowania przejawiał Piemontczyk G. Guarini (kaplica S. Sindone przy katedrze w Turynie); w Wenecji działał B. Longhena (kościół S. Maria della Salute); F. Juvara prezentował różnorodność stylów późnego baroku: od klasycyzującego (kościół i klasztor Superga k. Turynu) do rokoka (pałac Stupinigi k. Turynu); w nurcie klasycyzującym pozostawał L. Vanvitelli (pałac król. w Casercie k. Neapolu). Na przeł. XVI i XVII w. powstawały rozmaite nurty w obrębie malarstwa barok., realist. (Caravaggio), eklektycznego (rodzina Carraccich) oraz, gł. w Rzymie, klas. (A. Sacchi, G. Reni, Domenichino); kwitło dekoracyjne malarstwo iluzjonistyczne (A. Pozzo, P. da Cortona); rozwinęło się zainteresowanie martwą naturą, malarstwem rodzajowym i pejzażem (S. Rosa, A. Magnasco). Wspaniały rozkwit przeżyła szkoła wenecka w okresie rokoka: G.B. Tiepolo (malarstwo dekoracyjne), F. Guardi i G.A. Canal (weduty), P. Longhi (tematyka rodzajowa); portret reprezentowała R. Carriera. W 1. poł. XIX w. Rzym stał się ośr. zainteresowania sztuką klas.; najwybitniejszym przedstawicielem klasycyzmu w rzeźbie był A. Canova, w architekturze — G. Piermarini. W 2. poł. XIX w. w architekturze i rzeźbie panował eklektyzm i historyzm, w malarstwie — nurt romant., reprezentowany przez P. Hayeza. Duże znaczenie zdobyła grupa malarzy florenckich Macchiaioli (G. Fattori), która sformułowała wczesnoimpresjonist. program; wpływowi impresjonizmu ulegli: malarz G. Segantini działający w Szwajcarii oraz rzeźbiarz M. Rosso. W XX w. sztuka wł. zyskała znaczenie dzięki futuryzmowi (U. Boccioni, C. Carrà, G. Severini, architekt A. Sant’Elia). Powstały: malarstwo metafizyczne (G. Chirico), abstrakcjonizm (A. Magnelli, E. Vedova, A. Burri), neorealizm (R. Guttuso). W rzeźbie zaznaczyły się różne tendencje: od impresjonist. i syntet. kompozycji przedstawiających (G. Manzú, M. Marini, E. Greco, L. Minguzzi) do kierunków abstrakc. (L. Viani, P. Consagra). W architekturze, mimo działalności Grupy Siedmiu (m.in. G. Terragniego), proklamującej tendencje regionalne i funkcjonalne, dominował w dobie faszyzmu propagandowy monumentalizm. Wśród dzieł powojennych wyróżniają się: dworzec Stazione Termini (1952, m.in. E. Montuori) i zespół budynków olimpijskich (1961, gł. P. Nervi) w Rzymie oraz liczne budowle mieszkaniowe, przem. i biurowe, m.in. Casa Pirelli w Mediolanie (1961, G. Ponti), Torre Velasca (1957, E. Rogers z zespołem).
Bibliografia
H. DECKER Renesans we Włoszech, Warszawa 1969;
A. CZAPSKA Architekci wczesnego renesansu włoskiego, Warszawa 1977;
A. CHASTEL Sztuka włoska, Warszawa 1978;
W.N. ŁAZARIEW Dawni mistrzowie włoscy, Warszawa 1979;
M. SKUBISZEWSKA Malarstwo Italii w latach 1250–1400, Warszawa 1980;
M. RZEPIŃSKA Malarstwo cinquecenta, Warszawa 1989.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Tycjan, Doża Marcantorio Trevisani, ok. 1553 — Muzeum Sztuk Pięknych, Budapesztfot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rafael, Triumf Galatei, fragment fresku, ok. 1512 — Villa Farnesina, Rzymfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Sansovino Jacopo, Libreria Vecchia w Wenecji, plac Św. Marka 1537–52 (Włochy) fot. J. Kilian/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Wenecja, Ca' d'Oro (Włochy)fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Vicenza, Villa Almerico-Valmarana (zw. Rotonda lub Capra), A. Palladio (Włochy)fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Donatello, San Giovannino, 1450 — Museo Nazionale (Palazzo Bargello), Florencja fot. J. Kilian/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rafael, Madonna Alba, ok. 1510 — Galleria degli Uffizi, Florencja fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bernini Giovanni Lorenzo, lew z fontanny dei Quattro Fiumi na Piazza Navona w Rzymie, 1648–52 fot. J. Kilian/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Chirico Giorgio de, Niepokojące muzy, 1916 — zbiory prywatne fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Brunelleschi Filippo, wnętrze kościoła San Lorenzo we Florencji, 3. ćw. XV w. fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Giorgione, Maria z Dzieciątkiem i świętymi Liberiuszem i Franciszkiem, 1504/1505 — katedra San Liberale, Castelfranco Venetofot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Giorgione, Burza, ok. 1500 — Galleria dell'Accademia, Wenecjafot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Donatello, Madonna w chmurach, ok. 1425–1430 — Museum of Fine Arts, Bostonfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Pisano Niccolò, Pokłon Trzech Króli, fragment ambony, Włochyfot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bellini Giovanni, Poliptyk św. Wincenta Ferreriusza, ok. 1468–70 — kościół Santi Giovanni e Paolo, Wenecjafot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bonifacio Veronese, Archanioł Michał, ok. 1530 — San Zanipolo, Wenecjafot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Carracci Annibale, dekoracja malarska galerii w Palazzo Farnese w Rzymie, 1595–1604 fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Carracci Ludovico, Nawrócenie św. Pawła, 1587–1588, Bolonia, Pinacoteca Nazionalefot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Correggio, Pokłon pasterzy, ok. 1530 — Gemäldegalerie, Drezno fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Kaplica Sykstyńska, fragment sklepienia z freskami M. Aniołafot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Musso Nicoló, Chrystus niosący krzyż, przed 1627 — Casale Moinferratofot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Palladio Andrea, kościół Zbawiciela (Il Redentore) w Wenecji, od 1577, wnętrzefot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rafael, Baldassare Castiglione — Luwr, Paryżfot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Tintoretto Jacopo, Raj, szkic do wielkiego malowidła w Pałacu Dożów, ok. 1590, Paryż, Luwr.fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Torcello, mozaika. Madonna, mozaika w apsydzie katedry w Torcello.fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Tycjan, Pietro Aretino, 1545 — Galleria Pitti, Florencja fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Vivarini Bartolomeo, Tronująca Madonna ze świętymi, kwatera środkowa tryptyku, 1465 — Museo e Gallerie Nazionali di Capodimonte, Neapolfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Wenecja, Bazylika Św. Marka (Włochy)fot. R. Kucharski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Wenecja, pałac Pesaro, Baldassare Longhena, budowany od 1663.fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Alberobello, widok trulli fot. G. Gałązka/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Leonardo da Vinci, Mona Lisa, 1503–06 fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Tycjan, Danae — Museo del Prado, Madryt fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Franciszek z Asyżu fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Piero della Francesca, Portret Frederiga da Montefeltro 1465–66 — Galleria degli Uffizi, Florencjafot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Piero della Francesca, Biczowanie Chrystusa, między 1455 a 1465
Galleria Nazionale delle Marche, Urbino
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Florencja, most Ponte Vecchio fot. A. Znamierowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Florencja, katedra Santa Maria Del Fiore (Włochy)fot. J. Kilian/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Ferrara, romańsko-gotycka katedra, XII–XIV w.fot. B. Kowalewska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Donatello, Św. Jerzy, 1416 — oratorium Orsanmichele, Florencjafot. J. Kilian/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Donatello, Muzykujące putta, 1433–39, fragment trybuny śpiewaczej z katedry florenckiej — Museo dell'Opera del Duomo, Florencja.fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Wenecja, Pałac Dożów (Włochy)fot. A. Znamierowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Vicenza, Basilica Palladiana (Włochy)fot. J. Kilian/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Veronese Paolo, Uczta w Kanie Galilejskiej, (właśc. Paolo Caliari) 1563 — Paryż, Luwrfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Veronese Paolo, Estera przed Ahaswerem, po 1580 — Galleria degli Uffizi, Florencjafot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Uccello Paolo, Pomnik konny sir Johna Hawkwooda, 1436 — katedra Santa Maria del Fiorefot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Tycjan (Tiziano Vecellio), Portret papieża Pawła III z nepotami, 1546 — Neapol, Museo Nazionale di Capodimontefot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Cimabue, Tronująca Madonna z aniołami, ok. 1285 — Galleria degli Uffizi, Florencjafot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Tintoretto Jacopo, Ostatnia Wieczerza (właśc. Jacopo Robusti), 1594 — kościół San Giorgio Maggiore, Wenecjafot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
De Chirico Giorgio, Tajemnica i melancholia ulicy, 1914 — New Cannan, Kolekcja Stanleya R. Resora, Connecticutfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
De Chirico Giorgio, Penelopa i Telemach, 1970 — zbiory prywatnefot. J. Kilian/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Caravaggio, Złożenie do Grobu, 1603–04 — Pinacoteca Vaticana, Watykanfot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Caravaggio, Bachus, ok.1595/96 — Galleria degli Uffizi, Florencja
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Siena, katedra pw. Panny Marii. fot. Z. Zawadzki/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Canova Antonio, Trzy Gracje, 1816 — Ermitaż, Petersburgfot. G. Gałązka/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rafael, Madonna della Sedia, 1516 — Florencja, Galleria Pittifot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Piranesi Giovanni Battista, Świątynia Junony w Paestum (1720–78) akwaforta z serii Pesto, 1778fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Parmigianino, Madonna z długą szyją (Madonna del Collo Lungo), właśc. Girolamo Francesco Maria Mazzolaok. 1534–36 — Florencja, Galleria degli Uffizi fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Palma Il Vecchio, Madonna z Dzieciątkiem i świętymi, ok. 1525 — Galleria degli Uffizi.fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Palladio Andrea, Pałac Chiericati, Vicenza (Włochy)fot. J. Kilian/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Padwa, pomnik konny kondotiera Erasma di Narni, zw. Gattamelatą, przykład monumetalnej rzeźby renesansowej, wykonany przez Donatella 1446–47, ustawiony 1453 przed bazyliką Św. Antoniego w Padwie.fot. J. Kilian/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Botticelli Sandro, Narodziny Wenus , 1485 — Florencja, Galleria degli Uffizi
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Monte Cassino, klasztor Benedyktynów (Włochy)fot. G. Gałązka/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Pinturicchio, Dysputy św. Katarzyny z cesarzem Maksencjuszem, fragment fresku z apartamentów Borgiów w Watykanie , Lucrezia Borgia jako św. Katarzyna, 1480–1519fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Michał Anioł, Pieta, 1498–1500 — Bazylika Św. Piotra, Rzymfot. G. Gałązka/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Michał Anioł, Mojżesz — kościół S. Pietro in Vincoli w Rzymie fot. G. Gałązka/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Michał Anioł, Dawid, 1501–04 — Akademia Sztuk Pięknych, Florencjafot. G. Gałązka/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Michał Anioł Buonarroti, Stworzenie Adama, 1508–12 — Kaplica Sykstyńska, Watykanfot. G. Gałązka/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Boccioni Umberto, Poziome masy, 1912 — Kolekcja Toninelli, Mediolan
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bellini Giovanni, Święto bogów, 1514 — Waszyngton, National Gallery of Art, Widener Collectionfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bellini Giovanni, Portret doży — National Gallery, Londynfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Mantegna Andrea, Martwy Chrystus, 1465–66 — Pinacoteca di Brera, Mediolanfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Mantegna Andrea, freski, 1474 — Camera degli Sposi, Mantuafot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Loreto, kościół (Włochy)fot. J. Kilian/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Lorenzetti Ambrogio, Prace polowe, fragment Alegorii dobrych i złych rządów 1338–40 — Palazzo Pubblico, Sienafot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Asyż, bazylika Św. Franciszka, widok wnętrza górnego kościoła, XIII w. (stan sprzed 1997) fot. G. Gałązka/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Arcimboldo Giuseppe, Ogień, 1566 — Kunsthistorisches Museum, Wiedeń fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Leonardo da Vinci, Święta Anna Samotrzecia, 1508–10, Luwr, Paryż.fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Angelico Fra, Zwiastowanie, po 1436, fresk — Museo di San Marco, Florencja fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Leonardo da Vinci, Autoportret, ok. 1512 — Biblioteca Reale, Turyn.fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia