proporcje
szt. plast. zespół ujętych liczbowo stosunków między częściami a całością dzieła sztuki;
[łac.],
proporcje
Encyklopedia PWN
W sztukach plast. proporcje wiążą się z pojęciem harmonii, rytmu i ładu. W celu uzyskania takiego wrażenia estetycznego podejmowano próby ustalenia stałych reguł pomiarów i ich wzajemnych relacji (kanon); przy ustalaniu proporcji punktem wyjściowym jest określenie jednostki miary (moduł). Różne systemy proporcji stworzono w staroż. Grecji (m.in. w architekturze w porządkach architektonicznych; w rzeźbie — kanony Polikleta i Lizypa). W sztuce średniow. stosowano bardzo smukłe proporcje postaci (np. w malarstwie bizant. figury miały często wysokość równą 10 długościom głowy); w architekturze sakralnej proporcje ustalano m.in. stosując zasady kwadratu (np. wiązany system) lub trójkąta. Nauka o proporcjach rozwinęła się w okresie renesansu (m.in. traktaty L.B. Albertiego, P. della Francesca, Leonarda da Vinci, A. Dürera); dążąc do ustalenia idealnych proporcji artyści szukali wzorów zarówno w naturze, jak i formułach mat. przejętych ze starożytności; dopatrywano się analogii między proporcjami w architekturze i proporcjami ciała ludzkiego, szukając w nich stałych stosunków (złoty podział, homo quadratus); piękno widziano w najprostszych formach geom., jak koło i kwadrat. W sztuce współcz. zagadnienie proporcji podjęli architekci W. Gropius i Le Corbusier (nowy system proporcji, tzw. modulor).
