Włochy. Polonia i Polacy
 
Encyklopedia PWN
Włochy. Polonia i Polacy.
Polsko-wł. stosunki kult. datują się od XII w. — studia Polaków na uniwersytecie wł. (Bolonia, Padwa, Rzym), gosp. od XIII w. — handel zbożem; pol. uczeni odgrywali ważną rolę na wł. uniwersytetach, m.in. filozof, przyrodnik i matematyk Witelo, lekarz Mikołaj z Polski (1271 rektor uniw. w Padwie), Jan Polak (rektor uniw. w Bolonii); w XV w. z uczelniami wł. byli związani: Paweł Włodkowic, J. Ostroróg, Jan z Ludziska, Grzegorz z Sanoka, Marcin Król z Żurawicy; szczególnie żywe były te kontakty w dobie odrodzenia — na wł. uniw. studiowało wielu późniejszych pol. uczonych oraz dostojników państw. i duchownych (m.in. M. Kopernik, J. Zamoyski), profesorami wł. uczelni byli m.in.: Piotr z Goniądza, J. Struś, S. Warszewicki; studiowali tu i tworzyli pol. poeci, pisarze, malarze, muzycy (K. Janicki, Ł. Górnicki, J. i P. Kochanowscy, J.A. Morsztyn, M.K. Sarbiewski, M. Zieleński, F. Smuglewicz i in.); wykopaliska i badania nad sztuką staroż. prowadził S.K. Potocki; jako admirał floty papieskiej wsławił się w latach 30. XVIII w. T.S. Wolski. Po rozbiorach Polski powstały i wyróżniły się walecznością Legiony polskie we Włoszech. Osiedlali się tutaj także emigranci po powstaniu listopadowym 1830–31. Działalność Polaków we Włoszech miała duże znaczenie w okresie Wiosny Ludów 1848–49 (Legion Mickiewicza, L. Mierosławski, W. Chrzanowski); 1861 w Genui, następnie w Cuneo, istniała Pol. Szkoła Wojsk., która przygotowała ok. 300 oficerów dla przyszłego powstania styczniowego 1863–64. Wychodźcy pol. włączyli się aktywnie do życia nauk. i kult. we Włoszech, m.in. T. Lenartowicz wykładał historię literatur słow. w Bolonii (1879–83), Z. Bośniacki prowadził badania paleontologiczne i geol., zoolog Sz. Syrski był dyr. Muzeum Historii Naturalnej w Trieście (1866–75), zbiory A. Wołyńskiego (badacza i biografa Galileusza) stały się zalążkiem Muzeum M. Kopernika w Rzymie (powstało 1883). W XIX w. wielu pol. artystów studiowało we Włoszech (W.K. Stattler, A. Kokular, R. Hadziewicz, H. Stattler, M. Guyski); na stałe osiedli — W. Brodzki, H. Siemiradzki, T.O. Sosnowski; J. Toeplitz stał na czele Banca Commerciale Italiana (w latach 20. XX w. należał do największych bankierów Europy). W 1926 typograf S. Tyszkiewicz zał. we Florencji pol. Oficynę Florencką, wydającą dzieła bibliofilskie.
W okresie międzywojennym wł. Polonia liczyła ok. 1 tys. osób; ponad 1 tys. uchodźców z Polski przybyło do Włoch po wybuchu II wojny światowej; podczas wojny, po wylądowaniu aliantów, we Włoszech toczył walki 2 Korpus Pol. (Monte Cassino); po wojnie we Włoszech pozostało kilka tys. Polaków; osiedlili się oni gł. nad M. Adriatyckim, w regionie Marche (Ankona, Macerata, San Severino Marche, Tortoreto Lido, Loreto); ponadto Polacy zamieszkują Katanię i Palermo na Sycylii, Bolonię, Reggio nell'Emilia, Wenecję, Padwę i Mediolan; największym pol. skupiskiem jest Rzym; 1945–47 Włochy stały się ważnym ośr. emigr. życia kult., dzięki powstałemu z inicjatywy J. Giedroycia Instytutowi Literackiemu, którego nakładem ukazał się pierwszy numer mies. „Kultura”. W Rzymie działają m.in.: Polski Instytut Historyczny, Fundacja im. Margrabiny Umiastowskiej, Dom Polski Jana Pawła II dla Polonii Świata, Duszpasterski Ośr. „Corda Cordi” oraz Centralny Ośr. Duszpasterstwa Emigracji; Polacy zrzeszają się w stowarzyszeniach społ.-kult. (stowarzyszenia rodzin pol., kluby i związki); interesy najnowszej emigracji reprezentuje Kom. Uchodźców Pol. w Rzymie. W latach 80. do Włoch wyemigrowało 35–40 tys. Polaków (w większości z zamiarem wyjazdu na stałe do USA, Kanady, Australii, RPA); obecnie Polonia wł. liczy ok. 27 tys. osób (2001).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia