Włochy. Gospodarka
 
Encyklopedia PWN
Włochy. Gospodarka.
Włochy są krajem wysoko rozwiniętym, jedną z europejskich i światowych potęg gospodarczych; 2007 wartość produktu krajowego wynosiła 1786 mld dolarów USA — 4. miejsce w Europie po Niemczech, Wielkiej Brytanii i Francji, 10. — w świecie; produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wg parytetu siły nabywczej 30,4 tys. dolarów USA (2007). W latach 60. i 70. XX w. gospodarka włoska należała do najszybciej rozwijających się w Europie; wysokie tempo wzrostu (ok. 5% rocznie) było wynikiem integracji europejskiej, napływu kapitału zagranicznego oraz proeksportowego rozwoju przemysłu, wykorzystującego tanią siłę roboczą; w latach 80. nastąpiło osłabienie tempa rozwoju (wzrost produktu krajowego brutto o ok. 2% rocznie), a na początku lat 90. recesja gospodarcza, spowodowana m.in. narastającym deficytem budżetowym (do ok. 10% produktu krajowego brutto), największą wśród krajów UE inflacją (ponad 10% rocznie) oraz wielkim kryzysem korupcyjnym i politycznym (1993). Wiele długoletnich problemów ekonomicznych zostało przezwyciężonych w ostatnich dekadach XX w., co pozwoliło na wejście do europejskiej unii monetarnej (inflacja 2004 — 2,3%). Na początku XXI w. nastąpił spadek tempa wzrostu gospodarczego (0,1%, 2005), m.in. na skutek zbytniego obciążenia budżetu wydatkami socjalnymi, silnej pozycji związków zawodowych oraz korupcji. Relatywnie duże, choć wyraźnie malejące znaczenie gospodarcze zachowuje sektor publiczny (m.in. w energetyce i metalurgii); większą, niż w innych krajach Europy, rolę odgrywa też gospodarka nierejestrowana, na południu częściowo kontrolowana przez struktury mafijne (Sycylia, Kalabria, Sardynia). Oprócz koncernów państwowych istnieją wielkie koncerny prywatne: Fiat (branża samochodowa), Olivetti (maszyny liczące i biurowe), Pirelli (przemysł gumowy), Montedison (wyroby chemiczne), będące głównymi eksporterami kapitału, m.in. do krajów Europy Wschodniej. Włochy pozostają w dalszym ciągu krajem kontrastów gospodarczych i społecznych; utrzymuje się podział kraju na uprzemysłowioną część północną (Piemont, Lombardia, Liguria), o dużej koncentracji kapitału i usług, wytwarzającą ponad 50% produktu krajowego brutto (2002 w części północnej wytworzono 54,2% PKB), słabiej rozwiniętą część środkową (północne regiony Półwyspu Apenińskiego) oraz rolniczą, słabo zaludnione południe, zwane Mezzogiorno (wyspy i południowa część Półwyspu Apenińskiego), gdzie znaczna część gospodarki jest kontrolowana przez rozbudowane struktury mafijne. W 2005 rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo wytworzyło 2,1% produktu krajowego brutto, przemysł wraz z budownictwem — 29,1%, usługi — 68,8%. Oficjalne rezerwy Włoch wynoszą 65,0 mld dolarów USA (koniec 2005), z czego 25,5 mld dolarów USA to waluty wymienialne, pozostała część — złoto (ok. 9% rezerw światowych).
Przemysł. Włochy posiadają różnorodne, ale mało zasobne złoża surowców miner.; górnictwo odgrywa coraz mniejszą rolę w gospodarce z powodu wyczerpania wielu złóż bądź nieopłacalności wydobycia. Główne eksploatowane surowce miner. to: ropa naft. (6,1 mln t, 2005) na południu Sycylii i Niz. Padańskiej, gaz ziemny (12,0 mld m3) w szelfie M. Adriatyckiego, Preapeninie Adriatyckim i na Sycylii, rudy cynku i ołowiu (Sardynia), rtęci (Amiata w Toskanii), poza tym boksyty, baryt, siarka, sól kam. (z wody mor.) i surowce budowlane, m.in. słynne marmury (5,6 mln t, 2003; Carrara, Siena, Werona). Zapotrzebowanie krajowego przemysłu przetwórczego na surowce miner. w ponad 80% pokrywa import, zwłaszcza ropy naft. (z Algierii, Libii, krajów nad Zat. Perską i Rosji), gazu ziemnego (z Algierii, Rosji), rud żelaza i metali kolorowych (gł. z krajów afryk. i latynoamer.). Podstawą energetyki są elektrownie naft. i gazowe (78,9% produkcji energii elektrycznej, 2002), zlokalizowane gł. w Lombardii i Piemoncie oraz w portach dowozowych surowców energ. (Genua, La Spezia, Neapol, Brindisi, Palermo); 19% energii wytwarzają hydroelektrownie regionu alp. i apenińskiego, pozostałą część geotermalne, w tym najstarsza na świecie Larderello w Toskanii (zbud. 1904); produkcja energii elektrycznej 270,1 mld kW·h (2003). Przemysł przetwórczy Włoch charakteryzuje się szerokim asortymentem produkcji i dużą nowoczesnością wyrobów; oprócz wielkich zakładów przem. funkcjonują małe, zwłaszcza w lekkich branżach przemysłu, dostarczające dużą część produkcji przem. na rynek krajowy i eksport. Główne gałęzie przemysłu przetwórczego: maszyn. i metal., chem., włók., odzież. i skórz., spoż. oraz hutn., drzewny, papierniczy i poligraficzny. Z przemysłu maszyn. i metal. największe znaczenie ma przemysł środków transportu; w zakładach koncernu Fiat (zał. 1899 w Turynie) są produkowane samochody osobowe, ciężarowe, autobusy, traktory, tabor kol., silniki lotn. i okrętowe; gł. fabryki samochodów znajdują się w Turynie, Mediolanie, Bolzano i Modenie, stocznie — w Genui, Savonie i La Spezia; 2004 wyprodukowano we Włoszech 932 tys. samochodów osobowych. W Turynie, Mediolanie i Genui jest również skoncentrowany przemysł obrabiarkowy, maszyn górniczych, budowlanych, włók., roln. i drogowych, w rejonie m. Ivrea — maszyn biurowych i komputerów (zakłady koncernu Olivetti), a w miastach północnych Włoch oraz Rzymie, Neapolu — artykułów gospodarstwa domowego (7,1 mln chłodziarek i zamrażarek oraz 8,9 mln pralek, 2002) oraz sprzętu elektronicznego, zwłaszcza telewizorów (1,2 mln). Włochy, wraz z Francją i Holandią, mają najlepiej w Europie Zachodniej rozwinięty przemysł rafineryjny i petrochemiczny.; moc przerobowa rafinerii wł. (największe w Milazzo i Auguście na Sycylii, Cagliari na Sardynii, Tarencie, Neapolu, Trieście, Turynie i Mediolanie) przekracza 120 mln t; 2002 przetworzono 86,6 mln t ropy naftowej. Przemysł chem. obejmuje gł. produkcję włókien chem. (zwłaszcza niecelulozowych), wyrobów gumowych (m.in. opon — 258,6 tys. t), tworzyw sztucznych oraz leków (Rzym). Hutnictwo wł. należy do najnowocześniejszych w Europie; duże huty żelaza zlokalizowano w portach dowozowych rudy i złomu, m.in. w Genui, Neapolu, Tarencie i Piombino, huty aluminium — w rejonie Wenecji i Bolzano, cynku i ołowiu — na Sardynii; Włochy są największym po Niemczech w Europie Zachodniej producentem stali (26,8 mln t — 2003). Bardzo stare tradycje ma wł. włókiennictwo, zwłaszcza produkcja tkanin wełn. i jedwabnych, jak również odzieży (Genua, Turyn, Mediolan, Wenecja, Neapol, Florencja) i obuwia. Zakłady przemysłu spoż. są rozproszone na terenie całego kraju; w regionie północnym produkcja makaronu (1. miejsce w świecie), cukru, przetworów mięsnych i mlecznych (m.in. regionalnych serów), na południu — gł. wina (5,3 mln t, 2004; 2. po Francji producent win na świecie, w tym znanych wermutów) oraz oleju oliwkowego (2. miejsce po Hiszpanii). Z innych gałęzi przemysłu duże znaczenie ma przemysł drzewny i papierniczy, przetwarzający importowane, gł. z krajów skand., drewno (produkcja papieru i tektury — 9,4 mln t, na 1 mieszk. — 164 kg, 2003), ponadto poligraficzny, skoncentrowany w wielkich miastach regionu północnego oraz w Rzymie i Neapolu, cementowy, szklarski (m.in. wyrób szkła artyst., Wenecja) i produkcja instrumentów muzycznych.
Rolnictwo. Użytki rolne zajmują 51,2% pow. kraju, w tym grunty orne i sady — 36,7% pow. (2002); struktura użytkowania ziemi jak również charakter produkcji rolnej i jej towarowość są zróżnicowane regionalnie; w strefie alp. dominują łąki i pastwiska, na Niz. Padańskiej — grunty orne i sady, w regionie apenińskim i wyspach — suche pastwiska i sady; ok. 76% gospodarstw rolnych ma pow. do 5 ha (najwięcej na południu kraju), ok. 6% — powyżej 20 ha (gł. na Niz. Padańskiej); stopień mechanizacji prac polowych jest duży (1 ciągnik na 9,3 ha użytków rolnych, 2002), nawożenia gruntów — stosunkowo niewielki (ok. 93 kg nawozów sztucznych na 1 ha; nawadnia się ponad 17% użytków rolnych, najwięcej w dolinach rzek na południu kraju. Największe powierzchnie upraw, zwłaszcza na Niz. Padańskiej, zajmują zboża: pszenica, kukurydza, jęczmień i ryż (dolina środkowego Padu); Niz. Padańska jest też gł. obszarem uprawy ziemniaków i buraków cukrowych. Ogromne znaczenie ma sadownictwo; na pogórzu i w dolinach Alp — sady jabłoniowe i winnice, na Płw. Apenińskim — gaje oliwne (do wys. 1000 m), winnice i sady, gł. brzoskwinie, śliwy i grusze, a na wyspach — również pomarańcze, cytryny, migdałowce i figowce. Włochy należą do świat. producentów winogron (9,5 mln t; 1. miejsce, 2005), oliwek (4,1 mln t; 1. miejsce), kiwii (475 tys. t; 1. miejsce), karczochów (470 tys. t; 1. miejsce). Na północy kraju jest rozpowszechniona uprawa warzyw, zwłaszcza pomidorów, papryki i cebuli. Na północy znaczenie ma hodowla bydła (6,7 mln sztuk, 2004) o profilu mlecznym oraz trzody chlewnej (9,2 mln), na południu ekstensywna hodowla owiec (8,0 mln) i kóz, w całym kraju — drobiu. Rozwinięte rybołówstwo mor., zwłaszcza przybrzeżne połowy sardynek, makreli, tuńczyka oraz małży i krewetek (łącznie 296 tys. t — 2003); gł. porty rybackie: Bari, Rimini, Ankona, Chioggia, Neapol i Mesyna.
Turystyka. Corocznie Włochy odwiedza ponad 30 mln turystów zagr. (2005 — 37,0 mln, wpływy 37,9 mld dol. USA); gł. ośrodkami turyst. są miasta bogate w zabytki architektury antycznej, renes. i barok. oraz w zbiory muzealne, najważniejsze to: Rzym — z Forum Romanum, Koloseum i watykańską Bazyliką Św. Piotra, Wenecja — ze słynną Bazyliką Św. Marka i Pałacem Dożów, Florencja — ze znaną Galerią Uffizi i renes. pałacami, Neapol — z pobliskimi ruinami Pompejów i Herkulanum oraz Mediolan, Piza, Padwa, Asyż i in.; turystów przyciągają również słoneczne plaże i kąpieliska Riwiery Włoskiej (San Remo, Imperia, Rapallo) i wybrzeży M. Adriatyckiego, jeziora alp., wulkany, parki nar., przybrzeżne wyspy (zwłaszcza Capri) oraz znane ośr. narciarskie, m.in. Cortina d'Ampezzo; oprócz turystów duży napływ pielgrzymów, zwłaszcza do Rzymu i Asyżu; rozbudowana infrastruktura turyst. — 1,9 mln miejsc noclegowych w hotelach (2001).
Transport i łączność. Gęsta sieć komunik., zwłaszcza na północy kraju; długość dróg samoch. wynosi 480 tys. km (2004), w tym 6,5 tys. płatnych autostrad (m.in. znana Autostrada Słońca, łącząca Mediolan z Rzymem i Neapolem), powiązanych z systemem eur. poprzez transalp. tunele drogowe (najdłuższy pod Mont Blanc, 11,6 km). Wysoki poziom motoryzacji; w użytkowaniu 34,3 mln samochodów osobowych (596 samochodów na 1000 mieszk. — 2003) i 3,9 mln sztuk samochodów ciężarowych i autobusów. W 2005 eksploatowano 19,5 tys. km linii kol. (5,3 km na 100 km2), z tego 11,6 tys. zelektryfikowanych; Rzym jest połączony z Neapolem, Wenecją, Mediolanem i Turynem systemem pociągów dużej prędkości (pendolino); połączenie z Francją i Szwajcarią przez tunele kol. w Alpach: Mont Cenis (dł. 13,6 km) na trasie Turyn–Lyon, Simplon (19,8 km) na trasie Mediolan–Berno; na linii Florencja–Bolonia — Tunel Apeniński (dł. 18,5 km); w górach liczne kolejki terenowe i linowe; w Rzymie, Mediolanie i Neapolu jest użytkowane metro. W rozbudowie transport rurociągowy (18,6 tys. km, 2006), zwłaszcza gazociągowy; z Sycylii, połączonej gazociągiem podmor. z Tunezją, transport gazu ziemnego do Neapolu, Rzymu i Rawenny; naftociągi z Genui do Szwajcarii oraz z Triestu do Austrii. Nośność mor. floty handl. 1991 wynosiła 12,6 mln DWT; w portach ogromna przewaga wyładunków nad załadunkami; największe porty mor.: Genua, Triest, Wenecja oraz Neapol, Rawenna, Savona, Livorno, Palermo, Tarent i Mesyna; żegluga kabotażowa i promowa (liczne linie na Sycylię, Sardynię i in. wyspy oraz do Francji, Grecji i portów śródziemnomor. Afryki). Transport lotn. obsługuje przedsiębiorstwo Alitalia, utrzymujące połączenia lotn. z dużymi portami lotn. na całym świecie; 30 krajowych portów lotn. i 3 międzynar. (Rzym, Mediolan — 2), należące do największych w Europie Południowej. Bardzo dobrze rozwinięta telekomunikacja; nowoczesna, w pełni zautomatyzowana łączność telefoniczna; 25,0 mln abonentów telefonii stacjonarnej; w użytkowaniu 72,2 mln telefonów komórkowych (2005).
Handel zagraniczny. Włochy są jednym z gł. udziałowców handlu świat.; wartość eksportu 366,8 mld dol. USA, importu 379,7 mld dol. USA (2005). Eksport obejmuje gł. urządzenia elektryczne, środki transportu, chemikalia, wyroby przemysłu lekkiego (buty, tekstylia) i spoż. (wina, sery, owoce); import surowców miner. i paliw, chemikaliów, maszyn i środków transportu, artykułów spoż., tytoniu, drewna, bawełny; gł. partnerzy handl.: Niemcy, Francja, Hiszpania, W. Brytania.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Turyn, most na Padzie (Włochy)fot. K. Sołtyk/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Florencja, most Ponte Vecchio fot. A. Znamierowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Dolomity — na pierwszym planie jezioro Lago di Misurina (Włochy)fot. J. Piwowarczyk/Glob 4/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Capri, port i miasto Capri, w głębi wapienne wzgórza (Włochy)fot. F. Zwierzchowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia