perspektywa malarska
 
Encyklopedia PWN
perspektywa malarska,
metoda przedstawiania na płaszczyźnie przedmiotów rozmieszczonych w przestrzeni, zgodnie z prawami widzenia.
Wywołująca sugestię głębi przestrzennej. Obraz perspektywiczny może być uzyskany: przez bezpośrednią obserwację i naśladowanie stosunków przestrzennych świata zewn.; dzięki stosowaniu przyrządów pomocniczych (pokratkowana szyba, tzw. velum, camera obscura); dzięki konstrukcji geom. (tzw. perspektywa geom., linearna, zbieżna). Perspektywa geom. polega na rzutowaniu rozmieszczonych w przestrzeni obiektów na płaszczyznę obrazu; obraz jest tu przekrojem przez tzw. piramidę widzenia, tj. zbiór linii łączących oko z punktami widzianego obiektu. W zależności od położenia oka względem płaszczyzny obrazu wyróżnia się odmiany perspektywy mal.: czołową, ukośną, boczną, żabią, z lotu ptaka. Perspektywa geom., znana już w hellenistycznej Grecji, stała się przedmiotem szczególnego zainteresowania wł. artystów XV w., szukających mat. podstaw dla tworzenia obrazu przestrzeni na płaszczyźnie (L. Ghiberti, F. Brunelleschi, L. Alberti, P. della Francesca, P. Uccello). Opracowany przez nich sposób wykreślania rzutu czołowego, jako wyraz renes. zbliżenia sztuki i nauki, zw. costruzione leggitima [‘konstrukcja uprawniona’], stał się gł. metodą rozwiązywania przestrzennej budowy obrazu. W epoce baroku rozwinięto i doprowadzono do wirtuozerii technikę wykreślania różnych ujęć perspektywicznych, np. o kilku punktach widzenia lub widoku od dołu wzwyż (wł. da sotto in su). Od renesansu perspektywa geom. pozostawała ogólnie przyjętą w malarstwie eur. konwencją przedstawiania przestrzeni, zakwestionowaną dopiero w sztuce przeł. XIX i XX w. (P. Cézanne, kubiści). Poza perspektywą geom. od XVI w. stosowano inne sposoby wywoływania iluzji głębi w obrazie: perspektywę barwną, wykorzystującą zjawisko dynamiki barw, tj. złudzenie ich przybliżania lub oddalania; perspektywę powietrzną, polegającą na stopniowaniu intensywności kolorów i wyrazistości kształtów.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Leonardo da Vinci: studium do Pokłonu Trzech Króli, ołówek, tusz, ok. 1481 — Galleria degli Uffizi, Florencja fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia