Chiny. Archeologia
 
Encyklopedia PWN
Chiny. Archeologia.
Najwcześniejsze ślady działalności ludzkiej (sprzed ok. 500 tys. lat) odkryto w jaskiniach Zhoukoudian k. Pekinu, a także k. miejscowości Lantian w dolinie rz. Pa (dopływ Wei He, prow. Shaanxi); znaleziono tam narzędzia kam. w formie nacinaków jedno- i obubocznych, odłupkowych zgrzebeł i noży, kości upolowanych zwierząt oraz szczątki ludzkie należące do homo erectus. W środkowych i górnych warstwach jaskiń Zhoukoudian odkryto liczne późniejsze zespoły narzędzi oraz ślady użytkowania ognia (jedne z najstarszych w świecie). Podobne znaleziska pochodzą z m. Dingcun (prow. Shaanxi). Wspomniane zespoły źródeł archeol. łączy się w kulturę zw. Zhoukoudian. Z górnego plejstocenu znane są stanowiska archeol. z wyż. Ordos; narzędzia tam znalezione są podobne do narzędzi występujących w kręgu kultur mustierskich, ale również są drapacze i rylce charakterystyczne dla kultur górnego paleolitu Eurazji. Ślady późnego paleolitu zachowały się w górnej jaskini Zhoukoudian — pochówki kilkorga osobników (szkielety mają cechy rasy mongoloidalnej człowieka współcz.) wraz z ozdobami (m.in. z zębów zwierzęcych), igła kościana i fragmenty wiórów krzemiennych. Z tego czasu pochodzą również szczątki ludzkie z południa Chin (prow. Sichuan, Guangxi), o cechach człowieka współcz., ale nie mongoloida. Narzędzia kam. tego okresu z południowych Chin nawiązują do zespołów z nacinakami i protosiekierami. Podział kulturowy na obszary: na południe od rz. Jangcy i na północ od niej utrzymał się przez pierwsze 4 tysiąclecia holocenu. Na południu rozwijało się rybactwo, zbieractwo małży, dzikiej dyni, grochu, orzechów, włókna roślinnego do plecenia sznurków, w mniejszym stopniu myślistwo, a na północy — gł. myślistwo. W IV tysiącl. p.n.e. doszło do uformowania się pierwszej roln. kultury środkowych Chin Yangshao, opartej na uprawie prosa i pszenicy, hodowli świń i psów; w ciągu 2 tysiącl. objęła ona całą lessową część Chin, oddziałując również na koczowników zamieszkujących lasy, stepy i pustynie północnych Chin. Jej charakterystyczną cechą jest malowana na czerwono, brązowo i czarno ceramika. Około poł. III tysiącl. p.n.e. na stanowiskach kultury Yangshao, w północnej części prow. Henan, pojawiły się naczynia nie zdobione barwy szarej oraz o czarnej, lśniącej powierzchni, część toczona na kole. Stanowiska archeol. zawierające taką ceramikę łączy się z kulturą zw. Longshan. W innych prowincjach środkowych i północnych Chin oraz wzdłuż wybrzeży M. Wschodniochińskiego współcześnie z kulturą Longshan istniały kultury zachowujące tradycję malowania naczyń z dodatkiem ceramiki szarej i czarnej; są zwane kulturami longshanoidalnymi. Przez środkowe dorzecze Jangcy docierały wpływy longshanoidalne do Kotliny Syczuańskiej, prow. Guangdong, wybrzeża M. Południowochińskiego, a nawet na Tajwan. Tę wielką ekspansję terytorialną wiąże się z presją demograficzną obszaru środkowych Chin spowodowaną ułatwieniem życia dzięki kilku ważnym odkryciom w dziedzinie upraw i hodowli pod koniec III tysiącl. p.n.e. Należały do nich: umiejętność nawadniania pól uprawnych, wynalazek radła lub sochy, zapoczątkowanie uprawy ryżu, hodowla jedwabników i tkanie jedwabiu, wynalazek koła garncarskiego. Konflikty terytorialne wywołane naciskiem demograficznym doprowadziły do wynalezienia umocnień obronnych, a wędrówki i migracje ludności — do poznania nowych surowców (nefrytu i brązu z rejonów nadbajkalskich) i ich wymiany na rozległym obszarze. Pewne elementy kultury Yangshao i Longshan, jak: naczynia na 3 nóżkach, halabarda, czworokątne noże i sierpy z otworami, wróżenie z pęknięć na nagrzanych łopatkach zwierzęcych i pancerzach żółwi, zamiłowanie do nefrytu używanego do wyrobu ozdób i narzędzi kultowych lub przedmiotów symbolizujących władzę, ornamenty zdobnicze zoo- i antropomorficzne, weszły na stałe do późniejszej hist. kultury chińskiej. Ta ostatnia rozwinęła się z kultury Longshan między XVII a XVI w. p.n.e., w czasie gdy brąz jako surowiec zaczął wypierać narzędzia kamienne. Wiąże się ona z pierwszą dynastią cesarzy chiń. — Shang i ich przypuszczalną stol. Anyang zbadaną przez archeologów. Dzieje następnych dynastii chiń. są ukazane w źródłach pisanych, ale ich celowe zniszczenie w II w. p.n.e. spowodowało, że źródła archeol. są nadal ważnym świadectwem rozwoju kultury chiń. aż do przełomu er. Badania stanowisk archeol., zwłaszcza cmentarzysk, grobowców władców i dostojników, dostarczają oprócz źródeł materialnych także teksty spisywane na deseczkach bambusowych i na wotywnych naczyniach z brązu.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Xi’an, armia terakotowa, zespół grobowy cesarza Shi Huangdi, dynastia Qin (Chiny)fot. Glob 4/J. Piwowarczyk
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia