psychoterapia
 
Encyklopedia PWN
psychoterapia
[gr. psychḗ ‘dusza’, therapeía ‘leczenie’],
specjalistyczne metody oddziaływania psychol., które prowadzą do trwałej zmiany w funkcjonowaniu ludzi wykazujących zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania o charakterze psychogennym, np. nerwicowe i psychosomatyczne, osobowości, a także uzależnienia.
W znaczeniu węższym — specjalistyczna metoda leczenia polegająca na intencjonalnym stosowaniu zaprogramowanych oddziaływań psychol., wykorzystująca wiedzę teoret. i umiejętności psychoterapeuty (najczęściej psychologa klinicznego lub psychiatry) w procesie niesienia pomocy gł. osobom z zaburzeniami neurotycznymi (nerwice), osobowości i psychosomatycznymi; w psychoterapii związek emocjonalny powstający między psychoterapeutą a pacjentem jest często w sposób zamierzony wykorzystywany jako zasadniczy środek leczenia; celem psychoterapii jest rozwój osobowości, zdrowie psychiczne i usuwanie objawów chorobowych pacjenta. Nie istnieje jedna, powszechnie przyjęta teoria psychoterapii; wyróżnić można co najmniej 4 gł. podejścia: psychoanalityczne, behawioralno-poznawcze, fenomenologiczno-egzystencjalne i systemowe. Psychoanaliza wiąże zaburzenia występujące u człowieka dorosłego z wpływem wczesnodziecięcych doświadczeń na powstawanie nieświadomych wewn. konfliktów między ego a id i superego (psychoanaliza), uruchamiających mechanizmy obronne, lub z ich wpływem na konflikty w obrębie ego, prowadzące do powstawania zaburzeń tożsamości. Interpretacje stosowane przez psychoanalityka (zwłaszcza analizujące jego relacje z pacjentem) służą poszerzeniu świadomości pacjenta (doprowadzeniu do uświadomienia sobie przez niego wypartych motywacji, emocji, konfliktów), osłabieniu mechanizmów obronnych, wzmocnieniu ego. W terapii behawioralnej objawy psychopatologiczne są traktowane jako nieprzystosowawcze zachowania nabyte przez uczenie się; w toku terapii wytwarza się pożądane i eliminuje niepożądane zachowania za pomocą metod wywodzących się z teorii uczenia się (warunkowanie i modelowanie). W terapii poznawczej przyjmuje się, że zaburzenia emocji i zachowań są rezultatem zaburzeń myślenia (błędnej oceny, interpretacji rzeczywistości); terapia uczy więc rozpoznawania zaburzeń myślenia i ich eliminowania. W podejściu fenomenologiczno-egzystencjalnym przyjmuje się, że źródłem zaburzeń czy zahamowań w rozwoju są przekonania i sądy narzucone człowiekowi przez innych ludzi, niezgodne z jego własnymi doświadczeniami; stworzenie mu warunków sprzyjających rozwojowi (przez okazywanie bezwarunkowej akceptacji i zrozumienia oraz empatię) sprzyja wyzwoleniu pełni możliwości jednostki, byciu sobą, integracji osobowości. Koncepcje systemowe upatrują źródło zaburzeń występujących u jednostki w zaburzeniach funkcjonowania jej rodziny; terapia obejmuje wszystkich członków rodziny, jest nastawiona na wprowadzenie zmian w sposobie ich komunikowania się, w strukturze rodziny, sztywnych wzorach interakcji między jej członkami (terapia rodzinna).
Poszczególne szkoły psychoterapii różnią się rodzajem opisywanych zjawisk, czynników leczących, stosowanych technik werbalnych (np. swobodne skojarzenia) i niewerbalnych (np. tzw. techniki pracy z ciałem pacjenta), formami organizacyjnymi (psychoterapia indywidualna, oparta na kontakcie terapeuty z pacjentem, i psychoterapia grupowa, w której wykorzystuje się interakcje między pacjentami-członkami grupy), długością i częst. sesji (psychoterapia krótkoterminowa i psychoterapia długoterminowa), typem problemów (jednorodne, np. depresja, alkoholizm, lub różnorodne) i rodzajem pacjentów, wobec których psychoterapia jest stosowana (dzieci, dorośli, rodziny itp.). W każdym procesie psychoterapii, niezależnie od szkoły czy kierunku, działają te same leczn. czynniki niespecyficzne, jak atmosfera zaufania, zainteresowanie, szacunek, zrozumienie, empatia.
Bibliografia
S. KRATOCHVIL Psychoterapia, Warszawa 1980;
Psychoterapia. Szkoły, zjawiska, techniki i specyficzne problemy, red. L. Grzesiuk, Warszawa 1994.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia