antropologia kulturowa
 
Encyklopedia PWN
antropologia kulturowa,
dyscyplina zaliczana do zespołu nauk społecznych i/lub nauk kulturoznawczych; jest także jedną z podstawowych dziedzin nauk antropologicznych (obok antropologii fizycznej, etnolingwistyki, etnohistorii i antropologii stosowanej) zajmującą się kulturowymi aspektami ludzkiej egzystencji.
Antropologia kulturowa bada organizację kultury, rządzące nią prawa, znaczenie i funkcje jej poszczególnych elementów, historyczną zmienność i etniczną różnorodność kultur, w celu konstruowania ogólnej teorii kultury i zrozumienia specyfiki konkretnych kultur zarówno obcych, jak i własnej. Antropologia kulturowa, ukształtowana głównie w USA, stała się amerykańskim odpowiednikiem brytyjskiej antropologii społecznej i europejskiej etnologii. Z czasem termin antropologia kulturowa upowszechnił się także poza USA (m.in. w Polsce) i oznacza studia nad kulturą prowadzone w miejsce dawnych badań etnograficznych i etnologicznych. Tradycyjnym przedmiotem antropologii kulturowej były małe społeczności przedindustrialne (plemienne i chłopskie), poznawane podczas długotrwałych badań terenowych. Obecnie jej zainteresowania obejmują także współczesne społeczeństwa przemysłowe. Antropologia kulturowa jest powiązana m.in. z psychologią, ekologią, historią, archeologią, językoznawstwem. Zachowuje jednak własną specyfikę i kładzie nacisk na analizę składników kultury (wzorów, struktur, wartości, norm, idei, symboli, instytucji, znaczeń) w ich wzajemnym sprzężeniu i powiązaniu z innymi sferami rzeczywistości. Początki antropologii kulturowej, związane z rozwojem myśli ewolucjonistycznej, sięgają w USA 2. połowy XIX w. (L.H. Morgan). Główne jednak jej podstawy zostały zbudowane w 1. połowie XX w. przez F. Boasa i jego następców (R. Benedict, M.J. Herskovits, A.L. Kroeber, R. Linton, M. Mead, E. Sapir, C. Wissler), reprezentujących relatywizm kulturowy i rozwijających etnopsychologię, etnolingwistykę, teorię akulturacji i areałów (obszarów) kulturowych. W 2. połowie XX w. silny wpływ na rozwój antropologii kulturowej wywarł neoewolucjonizm (L. White), ekologia kulturowa (J.H. Steward), strukturalizm (C. Lévi-Strauss), kognitywizm, tekstualizm oraz nurt tzw. refleksyjnej (interpretatywnej) antropologii (C. Geertz) ukazujący przez krytykę pozytywistycznego podejścia antropologa ograniczenia dotychczasowych ustaleń.
Bibliografia
Z. MACH Kultura i osobowość w antropologii amerykańskiej, Warszawa 1989;
E. NOWICKA Świat człowieka — świat kultury, Warszawa 1991;
B. OLSZEWSKA-DYONIZIAK Człowiek — kultura — osobowość, Kraków 1991.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia