uczenie się
 
Encyklopedia PWN
uczenie się,
psychol. modyfikacja zachowania się jednostki w wyniku jej dotychczasowych doświadczeń.
W zależności od udziału świadomości i myślenia w procesie uczenia się, nastawienia na określony cel, warunków i form, w jakich ono przebiega itp., wyróżnia się rozmaite typy uczenia się: zamierzone i mimowolne, mechaniczne (pamięciowe, metodą wielokrotnego powtarzania) i ze zrozumieniem, przez rozwiązywanie problemów i przez naśladownictwo.
Początkowo pojęciem uczenie się obejmowano wyłącznie procesy związane z pamięciowym przyswajaniem materiału lub opanowywaniem określonych umiejętności (nabywaniem wprawy w wykonywaniu określonych czynności); badając je (G.E. Müller, H. Ebbinghaus i in.) ustalono wiele praw i wyodrębniono wiele typowych zjawisk, charakterystycznych dla procesu uczenia się. Stwierdzono np., że wprawa w ćwiczonej funkcji wzrasta początkowo bardzo szybko, potem coraz wolniej, aż osiąga poziom, przy którym dalsze ćwiczenie nie daje już żadnych rezultatów (krzywa uczenia się); że środkowe położenie w serii wyuczanych reakcji charakteryzuje się największą liczbą popełnianych błędów (tzw. prawo położenia elementu w serii); zaobserwowano tzw. zjawisko zastoju (plateau), kiedy po początkowym wzroście wprawa w ćwiczonej funkcji przestaje się zwiększać, może się jednak podnosić ponownie przy zmianie sposobu uczenia się, zwiększeniu motywacji itp.; odkryto zjawisko transferu w uczeniu się (transfer); sformułowano wiele zasad efektywnego uczenia się.
Na początku XX w., na gruncie behawioryzmu, wyłoniła się koncepcja ujmująca całokształt rozwoju i zmian w zachowaniu człowieka jako rezultat szeroko pojętego procesu uczenia się; badanie praw uczenia się uznano za klucz do zrozumienia większości zjawisk psychologicznych; koncepcja ta, pod nazwą teorii uczenia się (ang. learning theory) wywodzi się z badań nad różnymi typami warunkowania: klasycznym, polegającym na tworzeniu skojarzeń między bodźcami (I. Pawłow), instrumentalnym, polegającym na uczeniu się nowych reakcji będących narzędziami (instrumentami) redukowania popędów (E. Thorndike), lub nad tzw. warunkowaniem sprawczym, które polega na uzyskiwaniu kontroli nad środowiskiem przez dostosowywanie cech reakcji do emitowanych przez nie bodźców (B.F. Skinner). W badaniach tych zaobserwowano wiele zjawisk i prawidłowości uczenia się, takich jak: generalizacja bodźców i reakcji (pojawianie się tej samej reakcji warunkowej na bodźce podobne do pierwotnie ją wywołującego oraz podobnych reakcji na ten sam bodziec), różnicowanie, wygasanie związków między bodźcami a reakcjami, zależność między regularnością wzmacniania a odpornością reakcji na wygasanie, zależność skuteczności wzmacniania od odstępu czasowego między reakcją i wzmocnieniem (gradient wzmocnienia) i wiele innych. Wykryto je w perfekcyjnie kontrolowanych warunkach, co umożliwiło formułowanie ogólnych praw, których zakres zastosowania okazał się bardzo szeroki. Stało się możliwe opracowanie teorii pochodnych, takich jak: teoria uczenia się społecznego A. Bandury i R.H. Waltersa, teoria osobowości J. Dollarda i N.E. Millera i in., a także opracowanie skutecznych metod terapii behawioralnej (psychoterapia), nauczania programowanego, kształtowania postaw itd. Oprócz koncepcji traktującej uczenie się jako wytwarzanie związków między bodźcami a reakcjami rozwijały się, wywodzące się z teorii postaci (psychologia postaci), koncepcje traktujące uczenie się jako proces reorganizacji schematów poznawczych (uczenie się przez wgląd). Dały one początek ewolucji behawioryzmu w kierunku współczesnej teorii regulacji zachowania, którego tradycyjnie rozumiane uczenie się jest ważnym, ale nie jedynym mechanizmem.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia