rachunkowość

rachunkowość,

ekon. rodzaj systemu ewidencji gospodarczej, służący do rejestracji zdarzeń oraz operacji gospodarczych i finansowych, umożliwiający odzwierciedlenie sytuacji finansowej oraz ekonomicznych efektów działającego podmiotu.

Powstanie i rozwój rachunkowości wiążą się z dynamicznie rosnącym zapotrzebowaniem na informacje decydentów, działających w warunkach konkurencji rynkowej. Systemy księgowości i kalkulacji nie dostarczały danych, odpowiadających potrzebom zarządzania w zmieniającym się świecie gospodarki rynkowej, w którym przepływ kapitałów, również na skalę międzynarodową, jest formą inwestowania. Na tym tle powstała w połowie XX w. idea tworzenia i stosowania Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, uniwersalizujących zasady rachunkowości

W rachunkowości podmiotów wyróżnia się 3 powiązane ze sobą oraz wzajemnie się warunkujące części — podsystemy: księgowość, służącą do ewidencji w księgach rachunkowych wszystkich zdarzeń gospodarczych; kalkulację, stosującą zasadę bilansową (podwójnego zapisu), służącą do rozliczania kosztów produkcji wyrobów i usług, do obliczania ekonomicznej opłacalności inwestycji i in. działalności; sprawozdawczość, dającą podstawy do ustalania całkowitego wyniku finansowego jednostki bądź jej części; stanowi ona główny cel rachunkowości i polega na emisji informacji w różnych przekrojach czasowych i przedmiotowych, odpowiednio do potrzeb informacyjnych, zdefiniowanych przez ośrodki zajmujące się analizą i oceną działalności podmiotu oraz przygotowaniem decyzji.

Rachunkowość służy celom zarządzania, a niezbędne w realizacji tych celów potrzeby informacyjne, ich treść i struktura rzutują na rozwiązania wewnętrznej sprawozdawczości, kalkulacji i księgowości. Obecnie obserwuje się rozszerzenia o interpretację. Rozpatrując wzajemny związek tych 3 części rachunkowości w kategoriach systemu informatycznego: wyjście określa wejście i odwrotnie. Oznacza to konieczność wewnętrznego sformalizowania rachunkowości, której podstawę stanowią: dokumenty księgowe, księgi rachunkowe, plan kont, procedury ewidencji i kalkulacji oraz struktura i metody sporządzania sprawozdań.

Najważniejsze zasady rachunkowości to: zasada ciągłości metodologicznej, polegająca na stosowaniu zasad, dotyczących zwłaszcza grupowania operacji, wyceny aktywów i pasywów, umorzeń i amortyzacji w sposób ciągły przez kolejne lata, zapewniająca porównywalność danych sprawozdawczych; zasada memoriału, polegająca na odniesieniu do wyniku finansowego, ustalanego za okres sprawozdawczy, wszystkich przychodów i kosztów dotyczących tego okresu, niezależnie od terminu zapłaty; zasada współmierności, polegająca na zaliczeniu do aktywów lub pasywów danego okresu sprawozdawczego wszystkich kosztów i przychodów, dotyczących okresów przyszłych; zasada inwentaryzacji, polegająca na dokonaniu spisu posiadanych aktywów: pieniężnych, finansowych i rzeczowych, własnych i powierzonych, z zachowaniem terminów i procedur określonych w ustawie i porównaniu wyników spisu z ewidencją księgową oraz na uwzględnieniu wyników w księgach rachunkowych; zasada realnej wyceny, polegająca na prezentacji w bilansie aktywów i pasywów w wartości rzeczywistej, bieżącej, a nie księgowej. Istnieje więc obowiązek wyceny na dzień bilansowy składników aktywów i pasywów wg określonych metod. Służą temu odpowiednie do pozycji bilansowych mierniki wyceny. Niektóre z nich mogą powiększać w stosunku do stanów księgowych wartość składnika majątkowego, kreując potencjalnie przyszły stan finansowy, inne — i tych jest większość — ujmują rzeczywistą deprecjację majątku.

Rachunkowość z natury ma charakter historyczny i stanowi podstawę analizy retrospektywnej, jednak jej zasady i wewnętrzna struktura mogą dostarczać danych przydatnych w analizie przewidywania przyszłości.