kalkulacja

kalkulacja

[łac. calculatio ‘obliczenie’],

obliczanie kosztów przypadających na tzw. jednostkę kalkulacyjną; część rachunkowości.

Jednostką kalkulacyjną mogą być m.in.: wyrób lub grupa wyrobów, usługa, przedsięwzięcie, nabyty materiał, towar, a także tzw. pozycje kalkulacyjne, tj. poszczególne składniki kosztów bezpośrednich (materiały, wynagrodzenia, paliwo i energia na cele technologiczne) oraz koszty pośrednie (wydziałowe i ogólnozakładowe); kalkulacja to także: czynności obliczeniowe, prowadzące do określenia kosztów jednostkowych, ceny lub rentowności jednostkowej. Ustalenie za pomocą kalkulacji w jednostkach pieniężnych i naturalnych wielkości zużycia środków gospodarczych dla wykonania określonych zadań jest pomocne przy wyborze efektywnych działań gospodarczych i określaniu cen. Istnieją 2 podstawowe sposoby kalkulacji: 1) podziałowa, stosowana przy produkcji prostej, jednego lub kilku pokrewnych wyrobów, np. w elektrowniach i przemyśle wydobywczym, polegająca na ustaleniu jednostkowego kosztu produkowanych wyrobów lub usług jako wielkości przeciętnej, otrzymanej z podzielenia łącznej sumy kosztów w rozbiciu na ich składowe elementy przez liczbę wytworzonych jednostek; 2) doliczeniowa, stosowana przy produkcji złożonej, różnorodnej, np. w przemyśle maszynowym, polegająca na odrębnym kalkulowaniu kosztów wytwarzania przedmiotu poddanego kalkulacji, objętego odrębnym zleceniem produkcyjnym. Przedmiotem kalkulacji mogą być: seria, partia lub sztuka wyrobu, a także asortyment produkowanych wyrobów lub usług. W zależności od czasu sporządzania oraz danych wyjściowych rozróżnia się kalkulację: 1) wstępną (planową, kosztu planowanego), sporządzoną przed rozpoczęciem produkcji danych wyrobów i opartą na obowiązujących w dniu jej zestawienia normach zużycia środków produkcji i czasu pracy oraz cenach, stawkach i taryfach; 2) wynikową (sprawozdawczą, kosztu rzeczywistego), opartą na rzeczywistych kosztach.