księgowość
 
Encyklopedia PWN
księgowość,
ekon. rodzaj ewidencji stosowanej przez jednostki gospodarcze, mającej na celu liczbowe ujęcie w księgach rachunkowych stanów składników majątkowych (aktywa) i źródeł ich pochodzenia (pasywa) oraz zmian w tych stanach, wynikających z prowadzenia działalności i realizowania operacji gospodarczych, wyrażonych w miernikach naturalnych i pieniężnych.
Podstawową funkcją księgowości jest dostarczanie niezbędnych w zarządzaniu działalnością gospodarczą informacji o stanie majątkowym i finansowym oraz o wynikach i ekonomicznych skutkach procesów gospodarczych realizowanych w sferze wewnętrznej i zewnętrznej. Zadania księgowości to w szczególności: weryfikowanie i kompletowanie dokumentów księgowych stwierdzających fakt dokonania operacji, rejestracja dokumentów w księgach rachunkowych, grupowanie na kontach księgowych operacji gospodarczych i finansowych w sposób umożliwiający sporządzanie sprawozdań finansowych, podatkowych, statystycznych oraz różnych możliwych do uzyskania z zasobów ewidencji księgowej infomacji na użytek zewnętrzny i wewnętrzny.
Nazwa księgowość pochodzi od pierwotnej formy urządzenia księgowego zastosowanego do zapisywania transakcji handlowych i pieniężnych, którym były oprawne księgi. Najwcześniejsze formy księgowości — księgowość pojedynczą — stworzono w XII w. we Włoszech; księgowość podwójną — w XIV wieku. Księgowość pojedyncza była prowadzona w formie zapisów zwiększających lub zmniejszających stan podlegający ewidencji, księgowość podwójna zaś polegała na zapisach danej operacji jednocześnie na dwóch różnych kontach po ich przeciwstawnych stronach. Formy księgowości rozwijały się i doskonaliły w pewnych krajach, a następnie przenikały do innych, stąd np. określenia: księgowość włoska, księgowość niemiecka oraz umiędzynarodowienie niektórych terminów, jak: debet, credit, saldo, księgowość in pagina (księgowość pojedyncza), księgowość in folio (księgowość podwójna).
Rozszerzanie zakresu przedmiotowego księgowości spowodowało jej podział na księgowość: handlową, przemysłową, budżetową, finansową, materiałową, podatkową, płac.
Księgowość rozwijała się także na płaszczyźnie technicznej i merytorycznej. W płaszczyźnie technicznej było to doskonalenie stosowanych form i technicznych środków ewidencji, które stwarza podstawy do rozwoju ksiąg rachunkowych. Rozwój środków technicznych ułatwiających prace i czynności księgowe umożliwiał doskonalenie zapisów księgowych — zapisy ręczne zastąpiono maszynowym (księgowość zmechanizowana), te zaś zostały wyparte przez komputery. Zmieniło to także stosowane formy i urządzenia księgowe. Stosowano: księgowość tabelaryczną — formę stanowiącą połączenie dziennika z zestawem kont syntetycznych i zastosowaniem ksiąg pomocniczych, umożliwiającą powiązanie różnych kont księgi głównej z różnymi kontami syntetycznymi i analitycznymi (szczegółowymi); księgowość rejestrową — formę stosującą rejestry, rodzaj zbiorczego ujmowania operacji gospodarczych, które przepisywane do kartoteki kont syntetycznych i kont analitycznych umożliwiały wzajemne powiązanie i uzgadnianie kompletności zapisów; księgowość przebitkową — formę umożliwiającą równoczesne zapisywanie w 2 różnych urządzeniach księgowych (dzięki odpowiedniemu ułożeniu dziennika, kalki i formularza konta) kolejnych identycznych zapisów zarówno na koncie, jak i w dzienniku. Rozwój w płaszczyźnie merytorycznej obejmował przedmiotowe rozszerzanie dziedzin objętych zadaniami ewidencji księgowej oraz doskonalenie zasad i procedur określających wymagania stawiane księgowości. Do końca XVII w. podmioty wykorzystywały informacje księgowe głównie na potrzeby wewnętrzne, same więc normowały jej zadania i formy prowadzenia. Problemem była tylko racjonalność i umiejętność wykonywania czynności księgowych. Rozwój nowych form gospodarowania w XIX w. stworzył zapotrzebowanie na informacje o ekonomice innych podmiotów. Księgowość została zmuszona do przekazywania informacji podmiotom kręgu zewnętrznego. Na te procesy nałożyło się wprowadzanie przez państwa na początku XX w. opodatkowania majątku i dochodów z działalności gospodarczej. Wzmogło to potrzebę zdefiniowania zasad i procedur normujących księgowość jednostek gospodarczych.
Współcześnie rozwijają się 2 równoległe kierunki przekształcania księgowości: formalizowanie — dążenie państwa do normowania zasad i procedur przepisami ustaw dotyczących: podatków, ubezpieczeń społecznych, giełdowego obrotu kapitałami, oraz przepisami normującymi rachunkowość; unifikowanie — dążenie teoretyków i praktyków rachunkowości do ujednolicania procedur przez opracowanie definicji, zasad, standardów krajowych, europejskich i międzynarodowych (m.in. wprowadzono międzynarodowe standardy rachunkowości — MSR). Zastosowanie komputerów i Internetu, procesy globalizacji wzmacniają te tendencje. Współczesna księgowość stała się składnikiem szerszego pojęcia — rachunkowości, której zakres i funkcje nie są ostatecznie zdefiniowane.
Kazimierz Baliński
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia