liberalizm gospodarczy,
ekon. doktryna głosząca wolność gospodarowania, wywodząca się z idei leseferyzmu, także polityka gospodarcza oparta na tych zasadach.
liberalizm gospodarczy
Encyklopedia PWN
Doktryna liberalizmu gospodarczego ukształtowała się w Anglii i Szkocji w XVII i XVIII w., a także XVIII-wiecznej Francji i Niemczech; pierwszymi jej teoretykami byli: D. Hume, A. Smith, D. Ricardo, P. Boisguillebert; w XIX w. — J.S. Mill, A. Marshall; w XX w. — L. von Mises, F. von Hayek, twórca ordoliberalizmu W. Eucken oraz twórca monetaryzmu M. Friedman. Współcześnie idee liberalizmu gospodarczego są również rozwijane przez przedstawicieli austriackiej szkoły w ekonomii, chicagowskiej szkoły w ekonomii, ekonomii podaży, nowej klasycznej makroekonomii. Na ideach tych jest oparta także niemiecka koncepcja społecznej gospodarki rynkowej.
Początki nowego liberalizmu gospodarczego sięgają czasów powstania XVIII-wiecznych monarchii oświeconych, a ich współczesnym odbiciem są różne odmiany myśli socjaldemokratycznej, w tym także nurty keynesowskie, z których wywodzi się hasło kapitalizmu kierowanego (regulacja). Klasyczny liberalizm gospodarczy jest dzisiaj kojarzony z konserwatyzmem. Jest też nazywany neokonserwatyzmem, podczas gdy nurty przejmujące część haseł reformistycznego socjalizmu są uważane za neoliberalne. Niemiecką odmianą współczesnego liberalizmu gospodarczego jest ordoliberalizm, zainspirowany intelektualnie przez tzw. szkołę fryburską w latach 30. XX w. jako reakcja na negatywne doświadczenia interwencjonizmu państwowego w okresie hitleryzmu. Wolność działalności gospodarczej oznacza w liberalizmie gospodarczym wolność w granicach prawa. Hume i Smith, filozofowie prawa i jednocześnie badacze systemu ekonomicznego, twierdzili, że rozbieżne cele różnych jednostek gospodarujących można pogodzić dzięki przestrzeganiu właściwych zasad postępowania. Stosowanie przymusu jest dopuszczalne jedynie przy egzekwowaniu zasad prawa. Współczesny liberalizm gospodarczy przejął i nadal utrzymuje rozróżnienie między samym procesem gospodarowania i instytucjonalnymi ramami tego procesu, prawnie kształtowanymi i gwarantowanymi przez państwo. Zgodnie z doktryną liberalizmu gospodarczego podstawami porządku społeczno-ekonomicznego są: wolność jednostki, prywatna własność, wolna konkurencja, wolność umów, stabilny pieniądz.
Liberalizm gospodarczy nawiązuje do haseł wolności, równości i własności, ale jego klasyczna odmiana odrzuca możliwość ingerencji państwa w sprawy gospodarki, uważając, że w samej naturze życia gospodarczego tkwią mechanizmy samoregulujące. Nowe „kontynentalne” odmiany liberalizmu gospodarczego dopuszczają możliwość ingerencji państwa w życie gospodarcze, a nawet uważają taką ingerencję za niezbędną w celu korekty nieokiełznanych sił natury. Liberalizm gospodarczy najpełniej rozwinął się w Wielkiej Brytanii i USA, a w wersji neoliberalnej — w Europie Zachodniej. Doktryna ta, której fundamenty określili w koncepcji porządku naturalnego fizjokraci, a którą rozwinął i uzasadnił Smith, tak dalece ewoluowała, że liberalizmem gospodarczym są nazywane krańcowo odmienne stanowiska. Na gruncie amerykańskim wyróżnia się liberalizm tradycyjny, czyli dogmatyczny, oraz socjalny, zwany także pragmatycznym. Pierwszy nawiązuje do klasycznej koncepcji społeczeństwa jako mechanizmu samoregulującego się, a jego zwolennicy będący przedstawicielami szkoły austriackiej i chicagowskiej krytykują kanony liberalizmu pragmatycznego, opartego na założeniach makroekonomii keynesowskiej.
Danuta Drabińska
