Friedman Milton

Friedman

[frị:dmən]

Milton , ur. 31 VII 1912, Nowy Jork, zm.16 XI 2006, San Francisco,

ekonomista amerykański, twórca monetaryzmu.

Urodził się 31 VII 1912 w Nowym Jorku w rodzinie żydowskiej wywodzącej swe korzenie z Węgier. Po skończeniu studiów na uniwersytecie w Chicago był pracownikiem: 1935–37 Komitetu Zasobów Narodowych, 1937–45 — Narodowego Biura Badań Ekonomicznych, 1941–43 — w wydziale podatkowym departamentu skarbu. W latach 1943–45 pełnił funkcję wicedyrektora w wydziale badań wojennych Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku. W 1946 obronił doktorat tamże. W 1946–76 był profesorem ekonomii uniwersytetu w Chicago, należał do grona przedstawicieli rozwijanej na tej uczelni chicagowskiej szkoły w ekonomii. W 1981 został powołany do zespołu doradców prezydenta R. Reagana. W 1988 uhonorowano go Prezydenckim Medalem Wolności oraz Narodowym Medalem Naukowym. W 1976 otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii za dokonania w zakresie analizy konsumpcji, historii i teorii monetarnej oraz za pokazanie złożoności polityki stabilizacji. Friedman był zdecydowanym obrońcą i propagatorem wolnego rynku. Jego idee zrewolucjonizowały wcześniejsze założenia dotyczące ekonomii i wpływu państwa na gospodarkę. W latach 80. miały silne odbicie w rządach amerykańskiego prezydenta Ronalda Reagana oraz brytyjskiej premier Margaret Thatcher. Zmarł 16 XI 2006 w San Francisco.

Krytyk etatyzmu, zwolennik wolnego rynku

Friedman Friedman był krytykiem Keynesowskiej teorii i polityki, obrońcą tezy o konieczności regulacji tempa wzrostu ilości pieniądza w gospodarce ściśle skorelowanej z tempem wzrostu dochodu narodowego. Zwolennik zmiennego kursu wymiany walut, w którym dostrzegał szansę powrotu do mechanizmów wolnego rynku. Rzecznik idei liberalizmu gospodarczego. Uważał, że należy wprowadzić mechanizmy rynkowe także w tradycyjnych obszarach interwencjonizmu państwowego, takich jak edukacja czy ochrona zdrowia. Był zwolennikiem gospodarki wolnorynkowej, jako środka do realizacji celu, jakim jest wolność jednostki. W 1946 wraz z G. Stiglerem napisał rozprawę, w której dowodził, że wolny rynek jest najlepszym sposobem rozwiązania problemu mieszkaniowego. W 1953 wydał eseje z zakresu ekonomii pozytywnej (Essays in Positive Economics), w których przedstawiał własne poglądy na metodologię nauk ekonomicznych, uznając, że teorie należy odrzucać bądź przyjmować tylko na podstawie ich korelacji z danymi empirycznymi. W 1956 przedstawił pracę z zakresu ilościowej teorii pieniądza, w której udowadniał, że ilość pieniądza ma znaczenie, ponieważ inflację poprzedza zawsze wzrost ilości pieniądza w obiegu. Studia z teorii pieniądza i polityki monetarnej stanowią najbardziej znaną dziedzinę twórczości Friedmana. Wśród specjalistów są cenione również jego prace z zakresu teorii konsumpcji i historii gospodarczej. W opublikowanej 1957 pracy na temat teorii konsumpcji (A Theory of the Consumption Function) wykazał, że poziom konsumpcji w danym okresie nie jest funkcją jej dochodu z danego okresu, lecz dochodu stałego, tzn. przeciętnego dochodu przewidywanego w długim okresie, który zależy od długości życia. Wynika z tego wniosek, że Keynesowskie, koniunkturalne podtrzymywanie konsumpcji, przynosi rezultaty tylko w przypadku zmian dochodu stałego. Friedman uważał, że Keynesowską politykę budżetową powinna zastąpić rygorystyczna polityka monetarna. Na historycznych przykładach pokazał, że recesja i inflacja mają swoje źródła w błędach polityki gospodarczej.

Twórca monetaryzmu

W napisanej wspólnie z A.J. Schwartz rozprawie, analizującej historię gospodarczą Stanów Zjednoczonych (A Monetary History of the United States 1867–1963 1963), zaprezentował główne tezy monetaryzmu, przedstawił nową interpretację źródeł wielkiego kryzysu 1929–33; dowodził, że przyczyna załamania gospodarczego tkwiła w niedostatecznej ilości pieniądza w gospodarce, co było powodem spadku cen i recesji. Kontynuując swoje analizy monetarne, 1968 przedstawił koncepcję naturalnej stopy bezrobocia, której przekroczenie prowadzi nieuchronnie do procesów inflacyjnych. Pogłębił swą analizę 1971, opisując problem slumpflacji. Podważył zasadność krzywej Phillipsa, dowodząc, że w długim okresie bezrobocie powraca do poziomu stopy naturalnej przy wyższym ogólnym poziomie cen. Wykazał, że w długim okresie zanika iluzja monetarna, a dalsze stymulowanie popytu prowadzi do inflacji. Jest to kolejny argument na rzecz tezy, że inflacja zawsze i wszędzie ma podłoże monetarne. Friedman zajmował się również działalnością publicystyczną na rzecz liberalizmu i monetaryzmu.

W 1989 odwiedził Polskę, wygłosił wykład dla Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, podczas którego powiedział m.in. Polska nie powinna naśladować bogatych krajów zachodnich, bo nie jest bogatym krajem zachodnim. Polska powinna naśladować rozwiązania, które kraje zachodnie stosowały, gdy były tak biedne, jak Polska. Inne ważniejsze prace: Kapitalizm i wolność (1962, wydanie polskie poza cenzurą 1984), Wolny wybór (1980, z R.D. Friedman, wydanie polskie 1996), Monetary Trends in the United States and the United Kingdom (1982, z Schwartz), Tyrany of the Status Quo (1984, z Friedman), The Essence of Friedman (1987), Money Mischief (1992).