Friedman Milton, Wolny wybór

Friedman Milton, Wolny wybór

(1979), napisana wspólnie z żoną Rose, książka Miltona Friedmana, liberalnego ekonomisty, przedstawiciela tzw. szkoły chicagowskiej, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii (1976), stanowi popularyzatorskie przedstawienie jego myśli.

Autor w swoich poglądach nawiązuje bezpośrednio do myśli Adama Smitha. Podobnie jak klasyczni liberałowie opowiada się za ograniczoną rolą rządu. Do zadań rządu musi przede wszystkim należeć zapewnienie obywatelom ochrony i bezpieczeństwa. Państwo powinno więc dysponować instytucjami takimi jak wojsko, policja, wymiar sprawiedliwości i system penitencjarny. Jego obowiązkiem jest także zapewnienie opieki tym, którzy nie są ludźmi w pełni za siebie odpowiedzialnymi (dzieci, chorzy psychicznie itp.). Wreszcie powinno ono organizować pewne instytucje publiczne, które z jakichś powodów, nie mogą powstać w wyniku swobodnej kooperacji jednostek. (za każdym razem jednak należy sprawdzać czy koszta działalności rządowej w danej dziedzinie nie przekraczają korzyści, jaką ona przynosi). W pozostałych sferach życia, zwłaszcza w gospodarce — przyjmuje Friedman zasadę działania „niewidzialnej ręki”. Rozwój ekonomiczny i dobrobyt najlepiej zapewnia swobodna wymiana dóbr i usług między jednostkami. Jeśli jest ona faktycznie oparta na zasadzie dobrowolności, to następuje tylko wtedy, gdy każda ze stron, w niej uczestnicząca, uzna ją za korzystną dla siebie. Mechanizmem, który taką wymianę umożliwia, jest system cen. Koordynuje on działania milionów osób, zabiegających o własny interes, tak by wszyscy na tym zyskiwali. Działa on sprawnie, dopóki jego naturalne funkcjonowanie nie zostanie zakłócone przez rozmaite rządowe interwencje. Im państwo bardziej ingeruje w mechanizmy rynkowe (wprowadzając cła, systemy preferencyjne, manipulując obiegiem pieniądza itd.) tym więcej powstaje problemów ekonomicznych. Jednym z najczęstszych jest inflacja — zjawisko monetarne, polegające na sztucznym zawyżeniu ilości pieniądza, w stosunku do towarów. Autor dowodzi również (na przykładzie USA) że rozmaite instytucje, które dostały się pod kontrolę rządu (m.in. służba zdrowia, szkolnictwo, pomoc społeczna) funkcjonują zupełnie nieefektywnie.

Maksymilian Wohl