neoliberalizm
 
Encyklopedia PWN
neoliberalizm
[łac. liberalis ‘wolny’, ‘godny człowieka wolnego’, skrót od neoklasyczny liberalizm],
ogólna nazwa zespołu koncepcji i poglądów ekonomicznych, społecznych, politycznych i etyczno-moralnych nawiązujących bezpośrednio do założeń ideologii „klasycznego” liberalizmu ekonomicznego i politycznego, zwłaszcza w wersji sformułowanej przez przedstawicieli anglo-szkockiego oświecenia (A. Smith, J. Locke). Znaczący wpływ na idee neoliberalizmu wywarła również XV- i XVI-wieczna scholastyczna filozofia ekonomii (tzw. szkoła salamancka) i kontynuująca jej dorobek teoretyczny szkoła austriacka (C. Menger, E. von Böhm-Bawerk, L. von Mises), oraz teorie prawa zwyczajowego i ładu spontanicznego (B. de Mandeville, J. Tucker, D. Hume, A. Ferguson, D. Stewart, Th. Reid).
Doktryna neoliberalna ukształtowała się w latach 30. XX w., kiedy w ramach tzw. Koloquium W. Lippmanna w Paryżu (VIII 1938) powołano Międzynarodowe Centrum Badań dla Odrodzenia Liberalizmu, z którego powstało później Towarzystwo Mont-Pèlerin, określane jako „naukowa międzynarodówka neoliberałów”. Punktem wyjścia neoliberalizmu gospodarczego jest idea wolnego rynku, ale interpretacja tej idei jest postrzegana w 3 różnych wymiarach: utylitarystycznym, racjonalistycznym i ewolucjonistycznym.
W wersji utylitarystycznej, nawiązującej do koncepcji J.S. Milla, a reprezentowanej współcześnie przez środowisko chicagowskiej szkoły w ekonomii na czele z M. Friedmanem, idea wolnego rynku jest motywowana przez użyteczność, rozumianą w sensie indywidualno-subiektywnym.
Wersja racjonalistyczna, traktująca zasadę wolnego rynku jako przedłużenie myśli istoty absolutnej kierującej światem, powstała w kręgu szkoły fryburskiej i została nazwana ordoliberalizmem, przy czym „ordo-” oznacza pewien boski porządek, który człowiek zastał i którego prawom się podporządkował.
Wersję ewolucjonistyczną, w której wolny rynek jest zjawiskiem empirycznym i nie potrzebuje odwołania do natury ludzkiej, czy też istoty najwyższej, gdyż optymalizację gry rynkowej uzasadnia sama rzeczywistość społeczno-gospodarcza, reprezentuje szkoła neoaustriacka z F.A. von Hayekiem jako głównym interpretatorem zasad neoliberalizmu
Neoliberalizm postawił przed państwem więcej zadań niż tylko rola Smithowskiego „stróża nocnego”. Państwo ma tworzyć warunki dla sprawnego funkcjonowania wolnej konkurencji, przeciwdziałać monopolom, kartelom, negatywnym efektom zewnętrznych działań gospodarczych, zapobiegać załamaniom koniunktury, utrzymywać stabilny pieniądz i stwarzać równe szanse dla wszystkich obywateli. Neoliberałowie uważają, że wolność gospodarcza jest warunkiem wolności politycznej, a realizacja zasady egalitaryzmu prowadzi do totalitaryzmu.
Danuta Drabińska
Bibliografia
Dokonania współczesnej myśli ekonomicznej — teorie neoliberalne wobec ekonomicznej roli państwa, red. U. Zagóra-Jonszta, Katowice 1999.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia