kurs walutowy,
ekon. cena, po której są wymieniane 2 waluty na rynku walutowym.
kurs walutowy
Encyklopedia PWN
Zależy on od czynników: ekonomicznych (wzrostu gospodarczego, inflacji, stóp procentowych), politycznych (ryzyka politycznego inwestycji, siły wpływów), psychologicznych (zaufania do danej waluty) i instytucjonalnych (interwencja państwa na rynku walutowym, zawarte umowy międzynarodowe).
Klasyfikacja kursów walutowych. Kursy walutowe są klasyfikowane wg różnych kryteriów. Wyróżnia się więc m.in. jednolity kurs walutowy (taki sam dla wszystkich transakcji) lub zróżnicowany kurs walutowy: podmiotowo, np. osoby fizyczne i osoby prawne zawierają transakcje po różnych kursach; przedmiotowo, np. istnieją różne kursy w obrocie handlowym i kapitałowym; geograficznie, np. stosowany w PRL podział na I obszar płatniczy, tj. kraje socjalistyczne, i II obszar płatniczy, tj. kraje kapitalistyczne.
Ze względu na legalność zawieranych transakcji można wyróżnić kurs urzędowy i czarnorynkowy. Transakcje czarnorynkowe są zawierane wtedy, gdy kurs urzędowy odbiega znacznie od kursu ukształtowanego przez relacje popytu i podaży walut. Z reguły kurs czarnorynkowy jest o wiele wyższy od urzędowego.
Ze względu na czas realizacji transakcji wyróżnia się kursy bieżący i terminowy. Na rynku terminowym (kapitałowy rynek) transakcje walutowe są zawierane z wyprzedzeniem w stosunku do terminu dostawy walut (najczęściej 1-, 3- lub 6-miesięcznym).
Wyróżnia się również kurs nominalny i kurs realny — skorygowany o stopy inflacji w poszczególnych krajach. Kurs realny oblicza się wg wzoru: 
, gdzie Er — realny kurs walutowy, En — nominalny kurs walutowy, ICKA, ICKB — indeksy cen konsumpcyjnych dla walut A i B.
Realny kurs walutowy jest miarą międzynarodowej konkurencyjności. Zwiększenie realnego kursu walutowego, obliczonego wg wzoru, oznacza obniżenie międzynarodowej konkurencyjności towarów. , gdzie Er — realny kurs walutowy, En — nominalny kurs walutowy, ICKA, ICKB — indeksy cen konsumpcyjnych dla walut A i B. Kurs równowagi zapewnia otrzymywanie jednakowych przychodów z aktywów utrzymywanych w różnych walutach. Rynkowy kurs walutowy niższy od kursu równowagi to kurs podwartościowy (niedoszacowany), a kurs wyższy to kurs nadwartościowy (przeszacowany).
Systemy kursu walutowego to instytucjonalne warunki ustalania kursów walutowych. W teorii ekonomii wyróżnia się 2 modelowe systemy: system kursów stałych i system kursów zmiennych (płynnych).
W systemie kursów stałych rząd podejmuje wobec innych państw zobowiązanie, że będzie utrzymywał kurs walutowy na stałym, określonym przez porozumienia międzynarodowe poziomie. Narzędziem do osiągnięcia tego celu jest interwencja państwa na rynku walutowym, polegająca na manipulowaniu wielkością rezerw dewizowych. W okresach rosnącej konkurencyjności danej gospodarki na rynku międzynarodowym eksport dóbr i usług rośnie, saldo bilansu handlowego jest dodatnie i również rośnie, popyt na walutę danego kraju przewyższa popyt obywateli tegoż kraju na waluty zagraniczne (podaż waluty krajowej na rynku międzynarodowym) — na rynku walutowym występuje nierównowaga między podażą a popytem na walutę danego kraju. Równowaga może zostać przywrócona przez zwiększenie ilości waluty danego kraju na rynku międzynarodowym (zmiana kursu również mogłaby przywrócić równowagę, ale w systemie kursu stałego jest ona niemożliwa). Aby zaspokoić popyt na walutę krajową, państwo dokonuje dodatkowej emisji pieniądza i sprzedaje go za waluty zagraniczne. Gromadzi w ten sposób rezerwy walutowe i przywraca równowagę na rynku walutowym. W okresach malejącej konkurencyjności danej gospodarki na rynku międzynarodowym eksport dóbr i usług maleje, saldo bilansu handlowego jest ujemne i maleje, popyt na walutę danego kraju jest mniejszy niż popyt zgłaszany przez obywateli danego kraju na waluty zagraniczne — na rynku walutowym występuje nierównowaga. W celu przywrócenia równowagi rząd skupuje nadwyżkę podaży waluty krajowej za nagromadzone rezerwy walutowe. Jeżeli okres niskiej konkurencyjności przedłuża się, rezerwy walutowe państwa mogą zostać wyczerpane. W celu dalszego podtrzymania kursu może ono zaciągnąć pożyczkę stabilizacyjną. Jeżeli możliwości zaciągania kredytu zostaną wyczerpane, a konkurencyjność gospodarki nie rośnie, wówczas nie udaje się utrzymać stałego poziomu kursu walutowego i musi on zostać obniżony. W systemie kursów stałych podwyższenie kursu spowodowane decyzją administracyjną to rewaluacja, a obniżenie kursu to dewaluacja.
W systemie kursów płynnych państwo nie interweniuje na rynku walutowym; kurs ustala się przez oddziaływanie popytu i podaży na waluty. Rynkowy kurs walutowy jest uzależniony od wielkości produkcji oraz stopy procentowej. Państwo może pośrednio wpływać na wysokość płynnego kursu przez politykę pieniężną, kształtującą stopę procentową. W systemie kursów płynnych obniżenie kursu spowodowane grą sił rynkowych to deprecjacja, a podwyższenie kursu to aprecjacja.
W rzeczywistości, wskutek procesów rozwoju gospodarczego, ukształtowały się, z reguły łączące elementy obu teoretycznych systemów, różne systemy kursów walutowych: system waluty złotej, system kursów dostosowywanych okresowo oraz system regulowanych kursów płynnych.
System waluty złotej istniał od początku XIX w. do wielkiego kryzysu gospodarczego 1929–33 (w Wielkiej Brytanii obowiązywał 1816–1931). System ten opierał się na 3 zasadach: 1) rząd każdego kraju ustala parytet złota — cenę złota wyrażoną w walucie krajowej; 2) rząd utrzymuje wymienialność waluty krajowej na złoto; 3) rząd zachowuje ścisły związek między emisją pieniądza papierowego a posiadanymi rezerwami złota. Ten trzeci warunek często nie był dotrzymywany. Zaletą systemu waluty złotej był brak inflacji, w XIX w. dominowała wręcz deflacja. Wadą tego systemu był brak możliwości zwiększenia podaży pieniądza stosownie do zwiększania rozmiarów produkcji. W konsekwencji spadały ceny i płace oraz przedłużały się okresy recesji.
System kursów dostosowywanych okresowo (system dolarowy, system Bretton Woods) powstał 1945 na konferencji ONZ w Bretton Woods i obowiązywał do 1971; jego twórcami byli H. White (USA) i J.M. Keynes (Wielka Brytania). Opierał się na następujących zasadach: 1) każdy kraj samodzielnie ustala parytet dolara USA, czyli cenę dolara wyrażoną w walucie krajowej; 2) każdy kraj jest zobowiązany do interwencji na rynku walutowym w celu obrony stałego kursu; 3) emisja pieniądza nie jest powiązana z posiadanymi rezerwami dolarowymi; 4) dolar USA jest wymienialny na złoto. Wady systemu to: brak automatycznych mechanizmów usuwania nierównowagi płatniczej, brak odporności na działania spekulacyjne, przenoszenie inflacji do wszystkich stosujących go krajów (eksport inflacji). System upadł w wyniku zmniejszenia się udziału USA w gospodarce światowej, długotrwałego deficytu płatniczego USA i nasilania się procesów inflacyjnych.
System regulowanych kursów płynnych funkcjonuje od początku lat 70. Banki centralne poszczególnych krajów ingerują na rynku międzynarodowym w celu niedopuszczania do zbyt częstych i gwałtownych zmian kursów. System ten nie jest odporny na działanie międzynarodowych spekulantów, ale nie pozwala na eksport inflacji.
Teoria parytetu siły nabywczej jest uogólnieniem prawa jednej ceny, wg którego identyczne produkty na konkurencyjnych rynkach będą sprzedawane po takich samych cenach w różnych krajach (po uwzględnieniu kosztów transportu, ceł itp.), jeżeli ceny te przeliczymy na jedną walutę. Prawo to wiąże krajowe ceny towarów z kursem walutowym. Teoria parytetu siły nabywczej głosi, że kurs walutowy równa się stosunkowi siły nabywczej obu walut. Jeżeli siła nabywcza waluty spada (rośnie przeciętny poziom cen, czyli ma miejsce inflacja), następuje deprecjacja waluty (zmniejsza się kurs walutowy), jeśli zaś siła nabywcza waluty rośnie (spada przeciętny poziom cen, czyli ma miejsce deflacja) — występuje aprecjacja. Wyjaśnia ona długookresowe wahania kursów walutowych. W okresach krótkich mogą występować znaczne różnice między kursem danej waluty a jej siłą nabywczą.
Sławomir Sztaba
