hemoglobina

hemoglobina

[gr.-łac.],

Hb,

czerwona hemoproteina występująca w erytrocytach kręgowców i hemolimfie niektórych bezkręgowców, zdolna do odwracalnego łączenia się z tlenem i dzięki temu pełniąca funkcję przenośnika tlenu w organizmie;

cząsteczka hemoglobiny człowieka składa się z 2 par łańcuchów polipeptydowych (α i β) o odmiennej budowie i z 4 cząsteczek hemu (grupa prostetyczna), z których każda jest związana z jednym z łańcuchów; dwuwartościowe żelazo hemu koordynacyjnie wiąże tlen nie zmieniając wartościowości (utlenowanie) i powstaje oksyhemoglobina. Ilość tlenu, wiązana przez hemoglobinę, jest tym większa, im większe jest ciśnienie cząstkowe (parcjalne) tlenu, a mniejsze — dwutlenku węgla; dzięki temu w płucach zachodzi wiązanie tlenu, a w tkankach jego odłączenie. Hemoglobina bierze także udział w przenoszeniu dwutlenku węgla; współdziała ponadto w utrzymywaniu stałego pH krwi. Biosynteza hemoglobiny u kręgowców zachodzi w niedojrzałych erytrocytach w szpiku kostnym, a rozkład — w układzie siateczkowo-śródbłonkowym śledziony i wątroby (powstają barwniki żółciowe: biliwerdyna i bilirubina). U poszczególnych gatunków zwierząt, a nawet poszczególnych osobników (także w okresie płodowym i postnatalnym), łańcuchy polipeptydowe globiny hemoglobiny różnią się nieco składem i sekwencją aminokwasów. Homozygotyczne dziedziczenie pewnych zmian w sekwencji aminokwasów w łańcuchach hemoglobiny może prowadzić do ciężkich schorzeń (m.in. niedokrwistość sierpowata). Trujące działanie tlenku węgla i cyjanowodoru polega na ich trwałym łączeniu się z miejscami wiążącymi tlen w hemoglobinie. Pod wpływem substancji utleniających z hemoglobiny powstaje nieczynna methemoglobina z żelazem trójwartościowym.