pigmenty naturalne

pigmenty naturalne, barwniki naturalne,

barwne związki org. o bardzo rozmaitej budowie, występujące w organizmach żywych;

w ich cząsteczkach występuje jako chromofor układ podwójnych wiązań — pierścieniowy (np.: antocyjany, flawony, melaniny, porfiryny) lub liniowy (np. karoteny); pigmenty naturalne występują często jako glikozydy lub chromoproteiny; do pigmentów naturalnych zalicza się też barwne metaloproteiny, których barwę warunkują jony metali (m.in. w hemocyjanie). Szczególnie różnorodne pigmenty naturalne syntetyzują rośliny — pigmenty liści, kwiatów, owoców; niektóre z nich stanowią dla zwierząt, niezdolnych do syntezy większości układów chromoforowych, niezbędne składniki pokarmowe (np. wit. A). Funkcje pigmentów naturalnych w organizmach są różnorodne — są one związane bądź ze zdolnością do pochłaniania określonego promieniowania (np. chlorofile i karotenoidy pełniące ważne funkcje w fotosyntezie, fitochrom — w fotomorfogenezie, karotenoidy — w fototropizmie, opsyny — w procesie widzenia, melaniny — ochraniają przed promieniowaniem), bądź nie związane z tą właściwością, np. przenoszą tlen: hemoglobina, hemocyjaniny, biorą udział w reakcjach oksydo-redukcyjnych w komórce — chromoproteiny (cytochrom, flawoproteiny); pigmenty naturalne działają też jako koenzymy (kwas foliowy, pochodne ryboflawiny). Niektóre pigmenty naturalne roślin były stosowane w farbiarstwie (np. alizaryna, indygo; barwienie włókien).