pigmenty

pigmenty

[łac. pigmentum ‘barwnik’, ‘farba’],

stałe substancje barwne, bardzo trudno rozpuszczalne w wodzie, rozpuszczalnikach organicznych, olejach schnących, żywicach syntetycznych.

Pigmenty nieorganiczne, zwane mineralnymi, dzieli się na: a) naturalne (farby ziemne), które są najczęściej jaskrawo zabarwionymi minerałami lub skałami, np. cynober, aurypigment, kreda, siena, ochry; b) sztuczne, do których należą otrzymane z surowców mineralnych sole i tlenki metali, m.in. chromu, cynku, ołowiu, kadmu (np. żółcień chromowa, biele: cynkowa, tytanowa, glejta, minia, ultramaryny); do pigmentów nieorganicznych zalicza się też pigmenty otrzymywane z metali nieżelaznych, np. glinu, miedzi albo ich stopów (tzw. brązy), oraz pigmenty węglowe (grafit, sadza). Wśród pigmentów organicznych rozróżnia się również pigmenty naturalne, występujące w organizmach żywych, np. chlorofil, hemina, sepia, indygo, oraz pigmenty syntetyczne (stanowiące grupę najliczniejszą i najważniejszą ze względu na zastosowanie), które są najczęściej nierozpuszczalnymi związkami azowymi, antrachinonowymi, policyklicznymi związkami karbocyklicznymi i heterocyklicznymi.

O wartości użytkowej pigmentu decydują: czystość barwy, zdolność krycia i barwienia, odporność na czynniki zewnętrzne, rozpuszczalniki itp.; ważnymi cechami są też stopień rozdrobnienia i postać krystalograficzna; niektóre pigmenty oprócz właściwości barwienia substancji wykazują także inne: świecenie — pigmenty świecące (luminofory) lub zmianę barwy wraz ze zmianą temperatury — pigmenty termoczułe (służą głównie do produkcji farb świecących i termometrycznych). Pigmenty stosuje się w postaci subtelnie rozdrobnionych proszków, past lub zawiesin; pigmenty nieorganiczne — w produkcji lakierów, farb klejowych, tynków, ceramiki, natomiast syntetyczne pigmenty organiczne w produkcji farb i lakierów, farb poligraficznych, past drukarskich (drukowanie wyrobów włókienniczych), do barwienia gumy, papieru, tworzyw sztucznych, włókien syntetycznych w masie; pigmenty metaliczne są stosowane do produkcji głównie termoodpornych i antykorozyjnych farb i lakierów. Ze względu na właściwości toksyczne zaprzestano stosowania pigmentów chromianowych, ołowiowych i kadmowych.