farby

farby

[niem.],

wyroby lakierowe (zawierające pigmenty) tworzące — po naniesieniu na podłoże — powłoki kryjące (ochronne, dekoracyjne lub specjalne).

Podstawowymi składnikami farb są spoiwa — roztwory, emulsje lub zawiesiny substancji błonotwórczych w rozpuszczalniku organicznym lub wodzie, oraz odpowiednio rozdrobnione pigmenty, wypełniacze i tzw. środki pomocnicze (emulgatory, plastyfikatory, sykatywy i in.). Farby otrzymuje się przez staranne zmieszanie i utarcie spoiwa z pigmentami, następnie z pozostałymi składnikami oraz rozpuszczalnikami do uzyskania wymaganej lepkości, barwy itd. i przesączeniu przez odpowiednio dobrane sito. Sposób i szybkość tworzenia powłok lakierowych oraz ich właściwości, m.in. przyczepność do podłoża, wytrzymałość mechaniczna, odporność na działanie określonych czynników, elastyczność, zależą głównie od składu spoiwa. Rodzaj spoiwa jest też jednym z kryteriów podziału farb na m.in.: alkidowe (ftalowe), epoksydowe, nitrocelulozowe, olejne, chlorokauczukowe, klejowe, krzemianowe. Według innego kryterium farby dzieli się na: artystyczne, drukowe, ceramiczne, malarskie.

W najbardziej ogólnym podziale farb malarskich rozróżnia się farby podkładowe i nawierzchniowe, a wśród tych ostatnich, ze względu na określone zastosowania u różnych użytkowników, wyróżnia się m.in.: farby przeciwkorozyjne, przeciwporostowe, świecące, prądoprzewodzące. Farbami podkładowymi są np. farby gruntowe, przeznaczone do bezpośredniego nanoszenia na uprzednio przygotowaną powierzchnię. Ze względu na większą niż w farbach nawierzchniowych zawartość pigmentów dają one powłoki bez połysku. Farby gruntowe mogą zawierać pigmenty (pasywujące lub barierowe) zapobiegające korozji — farby gruntowe przeciwkorozyjne.

Farby nawierzchniowe służą celom nie tylko ochronnym i dekoracyjne, ale także specjalnym. Aby zapobiec rozprzestrzenianiu się ognia, szybkiemu nagrzewaniu konstrukcji nośnych lub opóźnić zapalenie się materiału, stosuje się farby ognioochronne, które tworzą niepalne powłoki miner. (spoiwo ze szkła wodnego), powłoki zawierające substancje, które w podwyższonej temperaturze uwalniają wodę (np. Al₂O₃ · nH₂O), rozkładają się z wydzieleniem niepalnych gazów (np. CO₂) bądź tworzą gąbczastą powłokę o małym przewodnictwie cieplnym. Do malowania urządzeń i konstrukcji metal. narażonych na działanie czynników chem. używa się farb chemoodpornych, których substancjami błonotwórczymi są żywice epoksydowe, winylowe, chlorokauczukowe. Do malowania znaków drogowych i reklam stosuje się farby świecące (luminofarby), z dodatkiem luminoforów, natomiast farby termometryczne (zw. też termokolorami) zawierają pigmenty (np. HgI₂) zmieniające barwę pod wpływem zmian temperatury i są stosowane do pomiaru temperatury w wewn. częściach maszyn, np. kotłów, lub wizualnej sygnalizacji przekroczenia dopuszczalnej temperatury. Specjalne przeznaczenie mają też farby przeciwporostowe, stosowane do malowania podwodnych części statków i urządzeń portowych; zawierają one pestycydy chroniące malowane powierzchnie przed porastaniem i osadzaniem się np. planktonu. Nowoczesne farby winny być bezpieczne dla środowiska naturalnego — nie mogą zawierać toksycznych rozpuszczalników (np. rozcieńczalne wodą dyspersyjne farby akrylowe), pigmentów, metali ciężkich.

Produkuje się farby o konsystencji ciekłej, półciekłej (pasty) lub w postaci proszku (farby proszkowe). Mogą być jedno- lub wieloskładnikowe (składniki łączy się na krótko przed stosowaniem).