Niemcy. Muzyka
 
Encyklopedia PWN
Niemcy. Muzyka.
W średniowieczu podstawą rel. praktyki muz. był chorał gregoriański (w XII w. rel. twórczość św. Hildegardy z Bingen), świecką twórczość zaś reprezentowali minnesingerzy i następnie meistersingerzy. Pierwsze zabytki niem. pieśni wielogłosowej są zawarte w zbiorach z XV w. Od poł. XV w. datuje się rozwój pieśni (Adam z Fuldy, H. Finck, P. Hofhaimer), twórczości organowej (C. Paumann) i lutniowej (H. Judenkünig, H. Newsidler); w XVI w. nastąpił rozkwit pieśni rel. w języku niem., związany z reformacją (L. Senfl, G. Rhaw, M. Agricola, M. Luter, J. Walther). Od 2. poł. XVI w. na muzykę niem. silnie oddziaływali kompozytorzy niderl. (O. di Lasso działał w Monachium od 1556) i wł.; H.L. Hassler przeniósł do Niemiec gatunek wł. villanelli i madrygału; rozwinęły się też pod wpływem wł. i fr. — opera (pierwsza niem. opera Daphne H. Schütza 1627) oraz oratorium, kantata i muzyka instrumentalna. Głównymi przedstawicielami muzyki niem. XVII w. byli: M. Praetorius, Schütz, J.H. Schein, S. Scheidt, także twórcy pieśni solowej z towarzyszeniem instrumentalnym — H. Albert, A. Krieger, J.W. Franck, Ph.H. Erlebach. W Hamburgu 1678 otwarto stały teatr operowy; działali w nim m.in.: J.S. Kusser, R. Keiser, J. Matheson, G.Ph. Telemann oraz, w pierwszym okresie twórczości, G.F. Händel. Kierunek rozwoju niem. muzyki instrumentalnej okresu baroku wyznaczyły formy ricercaru, fantazji i canzony (S. Scheidt, J. Froberger), które doprowadziły do powstania fugi, także forma tzw. sonaty kośc. (sonata da chiesa) i suity (J. Kuhnau, Telemann); działały wtedy szkoły organistów w Lüneburgu (G. Böhm), Lubece (D. Buxtehude), Norymberdze (J. Pachelbel) i Monachium (J.K. Kerll).
Syntezą środków techniki polifonicznej na gruncie systemu dur-moll w epoce baroku była twórczość J.S. Bacha, który doprowadził do doskonałości formy toccaty, fugi, suity, koncertu i kantaty. Händel, drugi wielki twórca tego okresu, był związany od 1712 ze środowiskiem angielskim. W okresie wczesnego klasycyzmu działały: szkoła berlińska i szkoła mannheimska, która w zakresie form symfonicznych i instrumentacji stworzyła podstawy dojrzałego klasycyzmu w muzyce. Nastąpił bujny rozwój pieśni solowej (C.Ph.E. Bach, D. Schubart, J.R. Zumsteeg, J.F. Reichardt, K.F. Zelter), także twórczości operowej w stylu szkoły neapolitańskiej (J.A. Hasse, K.H. Graun); powstała forma nar. opery niem. singspiel (J. Benda, J.A. Hiller, Ch.G. Neefe). Działalność L. van Beethovena była związana z ośr. wiedeńskim. Hasła romantyzmu w muzyce znalazły wyraz w rozwoju opery niem. (E.T.A. Hoffmann, H.A. Marschner, L. Spohr i zwłaszcza C.M. von Weber), twórczości symfonicznej, pieśni solowej (J.C.G. Loewe, R. Schumann) oraz lirycznej miniatury instrumentalnej, która była zdobyczą tego okresu (F. Mendelssohn-Bartholdy, Schumann); kultywowano też operę komiczną (A. Lortzing, O. Nicolai, F. Flotow). Z muzyką neoromantyzmu niem. była związana działalność F. Liszta w Weimarze (1848–61); wywarł on silny wpływ na R. Wagnera, który w swych dramatach muz. realizował romant. ideę syntezy sztuk.
Kontynuatorami kierunku neoromant. w zakresie formy i instrumentacji byli R. Strauss, a także H. Pfitzner oraz kompozytorzy tzw. szkoły nowoniemieckiej (P. Cornelius, H. von Bülow, E. Humperdinck). Ideom romant. programowości przeciwstawił się J. Brahms, zapoczątkowując neoklasycyzm w muzyce, który wyznaczył kierunek rozwoju twórczości M. Regera, a także P. Hindemitha, twórcy estetyki tzw. Nowej Rzeczowości w muzyce (Neue Sachlichkeit).
Spośród kompozytorów XX w. wyróżnili się ponadto: B. Blacher, P. Dessau, W. Egk, H. Eisler, F.F. Finke, W. Fortner, O. Gerster, symfonik K.A. Hartmann, H.W. Henze, E.H. Meyer, C. Orff oraz osiadły w USA K. Weill, przedstawiciele muzyki eksperymentalnej: R. Kayn, D. Schoenbach i K. Stockhausen, zarazem wybitny twórca muzyki elektronicznej, B.A. Zimmermann, a także działający w Niemczech — Argentyńczyk M. Kagel, Węgier G. Ligeti i in. Wśród wykonawców wsławili się dyrygenci: W. Furtwängler, O. Klemperer, B. Walter, H. Abendroth, H. Knappertsbusch, F. Konwitschny, K. Masur; pianiści: W. Backhaus, W. Gieseking, W. Kempff; śpiewacy: E. Schwarzkopf, D. Fischer-Dieskau. Niemiecka muzykologia rozwijała się bujnie od końca XVIII w. (J.N. Forkel), w XIX w. reprezentowali ją: F. Chrysander, R. Eitner, Ph. Spitta, H. Kretschmar, H. Riemann, w XX w. m.in.: H. Leichtentritt, A. Schering, A. Einstein, C. Sachs, F. Bücken, H. Mersmann, H. Besseler, C. Dahlhaus.
Bibliografia
H. MOSER Geschichte der deutschen Musik, t. 1–3, Stuttgart 1930.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Olbiński Rafał, plakat do Flying Dutch Man R.Wagnera, New York City Opera fot. S. Kuruliszwili/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bach Johann Sebastian, fuga: Fuga g-moll z Das wohltemperierte Klavier.fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia