Belgia. Historia
 
Encyklopedia PWN
Belgia. Historia.
W starożytności kraj celtyckich Belgów. Od 57 r. p.n.e. znalazł się pod rządami rzymskimi i uległ romanizacji (prowincja Galia Belgica), od III w. n.e. stopniowo schrystianizowany. W 2. połowie V w. wszedł w skład państwa Franków. W północno-zachodniej części ukształtowała się wówczas przewaga elementu germańskiego, w południowej — romańskiego. Po 843 część zachodnia (Flandria) należała do Francji, wschodnia przypadła Lotarowi I (Dolna Lotaryngia), a od 880 (ostatecznie 925) Niemcom — na obszarach tych uformowały się z czasem hrabstwa Brabancji, Hainaut, Luksemburga, Limburgi i rozległe księstwo biskupie Liège. W 1384 Flandria, a w XV w. całe terytorium dzisiejszej Belgii wraz z resztą Niderlandów przeszło pod panowaniem książąt burgundzkich z dynastii Walezjuszy, po których sukcesję 1477 przejęli Habsburgowie (od 1556 linia hiszpańska). Wieki XII–XVI przyniosły rozkwit gospodarczy, głównie Flandrii i Brabancji (sukiennictwo, handel międzynarodowy). Połowa XVI w. stała się cezurą w dziejach Niderlandów. Mimo początkowego uczestnictwa w powstaniu antyhiszpańskim 1566, które spowodowało oderwanie się 1581 północnej (protestanckiej w większości) części Niderlandów (Holandii), część południowa (katolicka, obecna Belgia i Luksemburg) pozostała pod rządami Habsburgów hiszpańskich, a 1714 przypadła austriackich. Pod wpływem rewolucji francuskiej i rosnących aspiracji narodowych w 1789–91 wybuchło powstanie antyaustriackie. W 1790 utworzono Zjednoczone Stany Belgijskie (przywrócenie starożytnej nazwy Belgia. W wyniku ekspansji francuskiej Belgia do 1814 weszła w granice republiki a potem cesarstwa. W 1815–30 połączona z Holandią w Królestwo Niderlandów. Powszechne niezadowolenie z polityki holenderskiego monarchy doprowadziło do rewolucji belgijskiej 1830, wyniku której Belgia uzyskała niepodległość i uznaną 1831 neutralność (londyńskie konferencje 1830–31, 1839). W 1831 uchwalono konstytucję i powołano na tron Leopolda I z dynastii sasko-koburskiej. Od 1815 działały w Belgii 2 stronnictwa: katolickie (opierające się głównie na chłopach flamandzkich) i liberalne (zwolennicy głównie wśród burżuazji). W 2. połowie XIX w. Belgia była jednym z najbardziej uprzemysłowionych krajów Europy. Politykę wewnętrzną zdominował konflikt o równouprawnienie językowe Flamandów (stanowiących większość ludności). W 1908 król Leopold II przekazał Belgii państwo Kongo jako kolonię. W I wojnie światowej Niemcy pogwałciły neutralność Belgii i okupowały kraj, a armia belgijska kontynuowała walkę u boku aliantów. Traktat wersalski (1919) przyznał Belgii okręg Eupen–Malmédy, oraz mandat nad Rwandą i Urundi w Afryce. W okresie powojennym walka o wpływy w rządach 2 głównych partii: socjalistycznej i katolickiej. Rywalizacji tej towarzyszyły nacjonalistyczne tendencje polityków flamandzkich. W II wojnie światowej Belgię zajęli Niemcy (V 1940). Leopold III skapitulował, ale rząd ewakuował się do Wielkiej Brytanii. Część sił zbrojnych walczyła za granicą, w kraju rozwinął się ruch oporu. W 1945 wyzwolona przez wojska sojusznicze. Kompromisowa postawa króla wobec Niemców, doprowadziła 1951 do abdykacji Leopolda III na rzecz syna, Baldwina (Baudouina) I. Od 1945 Belgia jest członkiem ONZ, od 1949 — NATO (Sekretariat w Brukseli), od 1957 — EWG (od 1993 UE). W 1948 zawarła unię celną, a 1960 — gospodarczą z Holandią i Luksemburgiem (Benelux). W latach 50. nastąpiło zaognienie stosunków między wspólnotami walońską i flamandzką na tle językowym. 1960–62 niepodległość uzyskały belgijskie kolonie w Afryce. W 1963 wszedł w życie podział Belgii na strefy językowe (flamandzką, walońską i dwujęzyczną Brukselę). Nowy rząd koalicyjny w celu rozwiązania konfliktu językowego doprowadził do uchwalenia 1970–71 zmian w konstytucji oraz ustaw dotyczących decentralizacji ekonomicznej i kulturalnej, wolności wyboru języka nauczania w Brukseli. Od lat 70. utrwaliło się zjawisko podziału partii politycznych według kryterium językowego. Podział językowy nastąpił także w organach władzy wykonawczej i szkolnictwie wyższym. Po wieloletnich debatach parlament belgijski. przyjął 1980 ustawę w sprawie regionalizacji kraju i przyznania szerokich uprawnień samorządowych Flandrii i Walonii.
W życiu politycznym Belgii dominują partie socjaldemokratyczne, chadeckie i liberalne. W 1988 parlament belgijski podjął decyzję o sukcesywnych zmianach konstytucji, umożliwiających przekazanie przez rząd centralny wielu kompetencji władzom regionalnym Flandrii, Walonii, a także Brukseli. Utorowało to drogę do przekształcenia Belgii (1993) w państwo federalne z 3 regionami o szerokiej samodzielności. Od 1993 panuje król Albert II. Belgia, kraj goszczący siedziby władz UE i NATO jest jednym z filarów procesu integracji europejskiej. W 2002 wprowadzono do obiegu euro; w 2005 Traktat konstytucyjny UE zaaprobowały obie izby parlamentu Belgii. W 2003 Belgia należała do grupy państw krytykujących amerykańską ingerencję w Iraku. Wybory parlamentarne VI 2007 przyniosły wzmocnienie pozycji flamandzkiej chadecji, ale trwające aż 9 miesięcy negocjacje przed powołaniem nowego rządu, ożywiły dyskusję co do możliwości rozpadu państwa; III 2008 na premiera desygnowany został chadek Y. Leterme.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia