wojna o niepodległość Niderlandów

wojna o niepodległość Niderlandów 1568–1648, zw. wojną osiemdziesięcioletnią,

zbrojny konflikt między Hiszpanią a protestancką ludnością Niderlandów, który doprowadził do powstania niepodległego państwa północnoniderlandzkiego Republiki Zjednoczonych Prowincji.

Była konsekwencją polityki, którą od 1556 prowadził Filip II w Niderlandach: bezwzględnego zwalczania protestantyzmu, m.in. poprzez wzmożone działania inkwizycji i wspieranie Kościoła katolickiego, łamania praw i przywilejów stanowych w celu wzmocnienia władzy królewskiej oraz nakładania nowych podatków. Doprowadziło to do powstania silnej opozycji arystokracji i szlachty na czele z księciem Oranii Wilhelmem; od 1564 coraz intensywniej narastały antyhiszpańskie i antykościelne nastroje w miastach, gdzie dominował kalwinizm, co doprowadziło do buntów i zamieszek. W VIII 1567 do Niderlandów wkroczyły wojska hiszpańskie dowodzone przez księcia Albę, który przystąpił do bezwzględnej walki z opozycją, powołał nadzwyczajny trybunał Radę Zaburzeń; 5 VI 1568 w Brukseli zostali straceni Egmont i Hoorn. Terror Alby i próby narzucenia nowych podatków wzmogły walkę z Hiszpanami. Na lądzie i na morzu wojnę partyzancką zaczęły prowadzić oddziały gezów; 1568 niepowodzeniem zakończyły się działania interwencyjnych armii, przebywających na emigracji, Wilhelma Orańskiego i Ludwika Nassau; 1572, po zdobyciu przez gezów morskiego portu Briel, prawie cała Holandia i Zelandia zostały opanowane przez powstańców, a Stany Generalne powołały Wilhelma Orańskiego na stanowisko namiestnika tych prowincji. Bunt objął również południowe prowincje Niderlandów. Po zajęciu 1576 przez rebeliantów Brukseli Stany Generalne przyjęły pacyfikację gandawską. Wojnę w południowych Niderlandach zakończył 1579 traktat w Arras. W 1579 siedem prowincji północnych oraz część miast we Flandrii zawarło unię utrechcką, proklamując kontynuowanie walki z Hiszpanią, a 1581 ogłosiło detronizację Filipa II jako suwerena w Niderlandach; akt ten przyjmuje się za moment powstania Republiki Zjednoczonych Prowincji. Wojna, prowadzona ze zmiennym szczęściem, trwała nadal; dopiero 1648 walczące strony podpisały w Münster traktat pokojowy, na mocy którego Hiszpania uznała Republikę Zjednoczonych Prowincji za wolne i niepodległe państwo oraz zaakceptowała jej prawo do posiadłości zdobytych w Indiach Wschodnich i Indiach Zachodnich; obie strony gwarantowały sobie wolność handlu i żeglugi.