-
a posteriorifiloz. zdanie (lub sąd) a posteriori jest to zdanie przyjęte „po fakcie”, „na podstawie faktów”.[łac., ‘to, co późniejsze’, ‘z następstwa (logicznego)’],
-
a priorifiloz. wcześniejszy, przed faktem, przed poznaniem faktu.[łac., ‘z góry’, ‘uprzedzając fakty’],
- filozof włoski;
-
Abelard, Abélard, Abaelardus, Abailard, Pierre (Petrus) , ur. 1079, Le Pallet k. Nantes, zm. 21 IV 1142, Saint-Marcel k. Chalon-sur-Saône,francuski filozof i teolog.
- filozof pochodzenia niemieckiego;
-
abnegacjaw etyce i ascezie postawa rezygnacji z dóbr materialnych, uczuć, zamierzeń, akt wyrzeczenia się ich, z powodu miłosierdzia, wyboru wartości wyższych, doskonalenia się lub ofiary.[łac. abnegatio ‘odmawianie’, ‘zaprzeczenie’, ‘wyrzekanie się’],
-
absolutw tradycji filozoficznej byt wolny od niedoskonałości, bez przyczyny, od niczego niezależny, istniejący sam z siebie, nie określony ani ograniczony, pojmowany na ogół jako wieczna, jedyna i konieczna podstawa rzeczywistości, od której wszystko inne jest zależne (nous, absolutny duch, absolutna idea, Bóg).[łac. absolutus ‘zupełny’, ‘bezwględny’],
-
absolutyzmfiloz. pogląd przeciwstawny relatywizmowi,[łac. absolutus ‘zupełny’, ‘bezwzględny’],
-
abstrakcjapojęcie ogólne, stanowiące rezultat czynności abstrahowania, tj. myślowego wyodrębniania pewnych cech danego przedmiotu, istotnych ze względu na założony cel.[łac. abstractio ‘oddzielenie’, ‘odłączenie’, ‘oderwanie’],
- arabski lekarz, matematyk, filozof i poeta, → Ibn Tufajl.
- żydowski filozof i myśliciel religijny, pochodził z rodziny portugalskich marranów;
-
actus purusfiloz. w tomizmie czysty akt bez domieszki możności — Bóg.[łac.],
- filoz. prawdziwość;
- angielski filozof, uczony i podróżnik;
-
adwajtafiloz. ind. podstawowe założenie metafizyczne monistycznej wedanty stworzonej przez Gaudapadę (VII w.) i Śankarę (VIII–IX w.);[sanskr. advaita ‘niedwoistość’, ‘monizm’],
-
adźiwafiloz. ind. w dźiniźmie jedna z 7 (niekiedy 9) kategorii ontologicznych, element nieożywiony;[sanskr. ajīva],
-
adźiwikowieindyjska szkoła rel.-filoz., grupująca wędrownych nagich ascetów, związanych z dźinizmem i buddyzmem;[sanskr. ājīvika],
- filozof i pedagog, → Idzi Rzymianin.
-
afektfiloz. przyjemne lub przykre doznanie duszy nieopanowane przez rozum.[łac. affectus < afficere ‘przystawić’, ‘wyrządzić komuś coś’],
-
afirmacjaw filozofii poznania stwierdzenie lub uznanie czegoś (prawdy, istnienia);[łac. affirmatio ‘potwierdzenie’, ‘przyjęcie’],