adwajta

adwajta

[sanskr. advaita ‘niedwoistość’, ‘monizm’],

filoz. ind. podstawowe założenie metafizyczne monistycznej wedanty stworzonej przez Gaudapadę (VII w.) i Śankarę (VIII–IX w.);

zgodnie z nim jedynym bytem jest brahman, tj. niezmienny absolut, „najwyższe Ja” (paramatman), tożsamy z jednostkowymi duszami (atman), będącymi wyłącznie pozornymi manifestacjami owej niezmiennej i niezróżnicowanej zasady duchowej; z punktu widzenia najwyższej prawdy zarówno wszelka zmienność w świecie, jak i sam świat oraz poszczególne jednostki istnieją iluzorycznie i są wynikiem złudzenia, iluzji (maja), której indywidua ulegają pod wpływem odwiecznej niewiedzy (awidja); na poziomie niższej prawdy empirycznej przyczyną sprawczą i materialną iluzorycznego świata oraz czynnikiem wszelkiego powstawania, zmiany i zniszczenia jest wszechmocny i wszechwiedzący Bóg (iśwara), jako niższa, osobowa emanacja brahmana; adwajta jest także zwyczajową nazwą filozoficznej szkoły wedanty.