emalia

emalia

[fr. émail],

szklista powłoka niemetaliczna nałożona na powierzchnię metalu, szkła lub ceramiki, najczęściej w celach ochronnych, dekoracyjnych, niekiedy informacyjnych, także materiał do jej wytworzenia oraz technika pokrycia powierzchni lub dzieło wykonane tą techniką.

E. otrzymuje się z niskotopiącego się szkła, najczęściej borokrzemianowego, w postaci fryty oraz dodatków barwiących i mącących, podobnych do stosowanych w produkcji szkieł. Głównymi składnikami fryty emalierskiej są tlenki: krzemu (SiO₂), boru (B₂O₃), glinu (Al₂O₃), sodu (Na₂O), potasu (K₂O); frytę otrzymuje się w wyniku stopienia surowców w temperaturze 1100–1400°C (w zależności od składu) i gwałtownego ostudzenia w wodzie lub między walcami metalowymi; otrzymane granule lub płatki miele się wraz z dodatkami, a uzyskany materiał w postaci pasty, pudru lub zawiesiny wodnej (masa emalierska) nanosi na powierzchnię, np. metalu (wcześniej odpowiednio przygotowaną). Następnie zostaje ona obtopiona w temperaturze 500–900°C, aż do uzyskania litej powłoki; zachodzi wówczas trwałe połączenia e. z podłożem.

Rozróżnia się następujące rodzaje e.: e. użytkowe, będące zwykle dwuwarstwowymi powłokami na wyrobach metalowych (najczęściej stalowych, żeliwnych, aluminiowych), odporne na działanie czynników chem. oraz mech., o wymaganych walorach estetycznych i in. (np. e. używane w gospodarstwie domowym); pierwszą warstwę stanowi e. podstawowa (gruntowa), zawierająca oprócz szkliwa także tlenki niklu i kobaltu, które zapewniają jej dobrą przyczepność do podłoża; drugą warstwą jest szklista e. kryjąca, nadająca powłoce walory użytkowe oraz estetyczne; e. techniczne, przeznaczone do antykorozyjnego zabezpieczania powierzchni metalu, narażonej na działanie szczególnie niszczących czynników — e. kwasoodporne, ługoodporne, żaroodporne, oraz powłoki o specyficznych właściwościach (e. elektroizolacyjne, fluorescencyjne, katalizujące); niektóre z nich są powłokami kompozytowymi lub szklanokrystalicznymi; e. artystyczne (emalia,rzem., artyst.), nadające walory estetyczne wyrobom z metali szlachetnych, a także z miedzi, stali, aluminium, szkła i ceramiki.

Zegarek kieszonkowy firmy Patek-Philippe, 1860–65 — Muzeum Narodowe, Warszawa