broń jądrowa
 
Encyklopedia PWN
broń jądrowa, broń nuklearna,
broń o działaniu wybuchowym polegającym na wyzwoleniu w bardzo krótkim czasie ogromnej ilości energii jądrowej.
Rozróżnia się: 1) broń atomową, w której energia jest wyzwalana wskutek jednofazowych reakcji jądrowych łańcuchowych rozszczepienia jąder izotopów pierwiastków ciężkich — uranu 233 lub 235 albo plutonu 239; 2) broń wodorową (zw. też bronią termojądrową), w której wyzwalanie energii jest wynikiem dwufazowej termojądrowej reakcji, złożonej z rozszczepienia jąder izotopu uranu 235 i syntezy jąder izotopów pierwiastków lekkich, najczęściej wodoru: deuteru i trytu; 3) broń wodorowo-uranową (broń termojądrową wielkiej mocy), w której energia jest wyzwalana dzięki trójfazowej reakcji: rozszczepienia jąder izotopu uranu 235, syntezy jąder pierwiastków lekkich i rozszczepienia jąder izotopu uranu 238.
Energia wybuchu jądrowego jest zwykle porównywana z energią wyzwalaną podczas wybuchu określonej masy trotylu (TNT) i wyrażana za pomocą tzw. równoważnika trotylowego (trotyl); wielkość energii wyzwalanej podczas wybuchu ładunku jądrowego jest bardzo zróżnicowana: dla ładunków o bardzo małej energii wynosi do 1 kt TNT, a dla ładunków o wielkiej energii — powyżej 10 Mt TNT (często kilkaset Mt TNT). Głównymi czynnikami rażącymi wybuchu jądrowego są: fala uderzeniowa, promieniowanie cieplne, promieniowanie jądrowe (gamma i neutronowe) oraz skażenie promieniotwórcze. Broń termojądrowa, w której podstawowym czynnikiem rażącym (ok. 80%) jest promieniowanie neutronowe, zw. bronią neutronową. Potocznie bomby jądrowe dzieli się na: bomby atomowe (zawierające ładunek jednofazowy), bomby termojądrowe (wodorowe) i bomby neutronowe.
W 1942 rozpoczęto w USA realizację tzw. Projektu Manhattan, którego celem było stworzenie broni jądrowej; prace prowadzono z udziałem wielu wybitnych uczonych (m.in. N. Bohr, E. Fermi, R. Oppenheimer, H. Bethe, C. Seaborg); pierwsza próba z bronią jądrową w postaci bomb odbyła się 16 VII 1945 na poligonie wojsk. w Alamagordo (stan Nowy Meksyk) w USA. Pierwszy i jedyny raz użyto broni jądrowej podczas II wojny światowej; z amer. bombowca B-29 zrzucono 2 bomby jądr. (atomowe) na miasta jap. — Hirosimę (6 VIII 1945) i Nagasaki (9 VIII 1945). W 1949 wypróbowano broń jądrową w ZSRR, 1952 w Wielkiej Brytanii, 1960 we Francji, 1964 w ChRL, 1974 w Indiach. W 1999 broń jądrową posiadały: Chiny, Francja, W. Brytania, USA, Rosja (jako prawno-międzynar. sukcesor ZSRR), Białoruś i Kazachstan (czasowo), Ukraina, Indie, Pakistan; ponadto są państwa, które osiągnęły próg nuklearny i są zdolne wyprodukować broń jądrową, np. Korea Północna, Izrael.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Bomba jądrowa, schemat budowy rys. J. Babicki/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia