pocisk
 
Encyklopedia PWN
pocisk,
miotany na odległość przedmiot (amunicja), przeznaczony do rażenia celu lub wykonania innego zadania — np. zadymienia terenu, rozrzucenia ulotek;
można wyróżnić p.: miotane ręcznie (np. kamień, granat ręczny), miotane z broni (np. strzała, pocisk karabinowy) oraz p. z własnym napędem (np. torpeda, p. rakietowy). Ze względu na przeznaczenie p. dzielą się na: wojsk. (np. pocisk armatni, granat), policyjne (np. p. gumowy, granat łzawiący), myśliwskie (np. śrucina, bumerang) i sport. (np. strzała, oszczep). Najstarszymi p. są p. miotane ręcznie, np. kamienie, oszczepy. Wraz z pojawianiem się wynalazków (łuków, kuszy, machin oblężniczych, broni palnych) pojawiały się nowe rodzaje p.: strzały, kule ołowiane lub żeliwne. Najliczniejsze i najbardziej zróżnicowane są p. wojskowe, do których należą p. artyleryjskie i strzeleckie (miotane z broni lufowej siłą pochodzącą od ciśnienia gazów prochowych) oraz p. rakietowe. Do p. należą także bomby (lotn., głębinowe).
P. strzeleckie są wystrzeliwane z broni strzeleckiej (broń palna) na odległości zwykle od kilkunastu do kilkuset metrów; rozróżnia się p.: rewolwerowe, pistoletowe (do pistoletów, pistoletów maszyn.), pośrednie (do karabinków, karabinków maszyn.), karabinowe (do karabinów, do ręcznych, ciężkich i uniwersalnych karabinów maszyn.) i wielkokalibrowe (do wielkokalibrowych karabinów maszyn.). Do p. strzeleckich są zaliczane w zasadzie p. o kalibrach poniżej 20 mm, ale istnieją także p. nadkalibrowe o średnicy kilkudziesięciu mm. Wyróżnia się p.: a) zwykłe, o działaniu wyłącznie uderzeniowym (rażące energią kinet.); b) przeciwpancerne, do rażenia celów lekko opancerzonych (mają rdzenie z bardzo twardych materiałów); c) smugowe, do ułatwienia wstrzeliwania się, wskazywania celów itp.; d) zapalające, do zapalenia łatwopalnych celów; e) wskaźnikowe, do wskazywania (przez „wstrzeliwanie się”) celu; f) o działaniu złożonym, np. przeciwpancerno-zapalające. Ostatnio (2004) dużego znaczenia nabierają p. wielozadaniowe (MP); w chwili uderzenia rdzeń p. MP przebija pancerz i następuje zapłon ładunku zapalającego; po przebiciu pancerza dochodzi do eksplozji ładunku.
P. artyleryjskie są wystrzeliwane z broni artyleryjskiej na odległości od kilkuset m (z dział bezodrzutowych) do kilkudziesięciu km (p. armatnie). W zależności od stosunku średnicy pocisku do kalibru lufy wyróżnia się p. nadkalibrowe (średnica p. większa od kalibru lufy) i p. podkalibrowe (średnica p. mniejsza od kalibru lufy). Wyróżnia się p. artyleryjskie przeznaczenia: zasadniczego (m.in. burzące, odłamkowe, odłamkowo-burzące, przeciwpancerne, zapalające), specjalnego (biol., chem., jądr.) oraz pomocniczego (np. dymne, oświetlające). W celu zwiększenia donośności p. są wyposażane w dodatkowy napęd rakietowy lub doskonali się ich właściwości aerodynamiczne. Wzrost siły i celności rażenia p. artyleryjskich jest możliwy dzięki zastosowaniu np. p. kasetowych, które zawierają tzw. podpociski rozrzucane (po rozdzieleniu się na części korpusu p.) w zaprogramowanym punkcie nad wybranym rejonem. Dużą skutecznością rażenia charakteryzują się p. kumulacyjne (kumulacyjny ładunek).
P. rakietowe są napędzane silnikami rakietowymi i przeznaczone do niszczenia celu za pomocą przenoszonego zespołu bojowego; p. te należą do najnowocześniejszych i najgroźniejszych broni powszechnie stosowanych we wszystkich rodzajach wojsk. Służą m.in. do zwalczania i niszczenia nieopancerzonych i opancerzonych celów naziemnych (ludzi, schronów, sprzętu), powietrznych (np. samolotów, innych p. rakietowych) i mor. (okrętów nawodnych i podwodnych). P. rakietowy startuje lub jest zrzucany (p. lotniczy) ze specjalnego urządzenia wyrzutni rakietowej. Dzięki właściwościom napędu rakietowego p. może poruszać się zarówno w atmosferze, jak i przestrzeni kosmicznej. Dla uzyskania bardzo dużych prędkości lotu i zasięgów buduje się p. rakietowe wielostopniowe, składające się z zespołów (stopni), z których każdy ma własny silnik rakietowy i zapas paliwa.
P. rakietowy może być p. aerodynamicznym (uskrzydlonym) lub p. balistycznym (pasywny odcinek toru przebywa wzdłuż krzywej balistycznej). Ze względu na sposób naprowadzania na cel p. rakietowe dzieli się na niekierowane i kierowane. P. niekierowane nie mają układu kierowania, są nakierowywane na cel przed startem przez urządzenie celownicze znajdujące się na wyrzutni; tor lotu może być korygowany, co powoduje małą celność. P. kierowane są wyposażone w układ kierowania, którego zadaniem jest pomiar odchyleń p. od żądanego toru, formułowanie na ich podstawie sygnałów-komend i przekazywanie ich elementom wykonawczym (np. aerodynamicznym), sprowadzającym p. na właściwy tor. P. kierowane charakteryzują się dużą celnością i umożliwiają zwalczanie szybko poruszających się celów. Wyróżnia się naprowadzanie p. na cel ręczne (przez operatora za pomocą manipulatora), półautomatyczne (przez operatora dzięki komendom przesyłanym ze stanowiska startowego) oraz samonaprowadzanie. Zespół bojowy p. zawiera jedną lub więcej głowic bojowych. Rodzaj głowicy decyduje, czy p. jest p. konwencjonalnym (np. odłamkowy, przeciwpancerny, zapalający) czy niekonwencjonalnym (np. jądr., biol., chem.). Ze względu na miejsce startu i położenie celu wyróżnia się podstawowe klasy p. rakietowych, np.: ziemia–ziemia, ziemia–powietrze, ziemia–woda, powietrze–ziemia.
W krajach należących do NATO w zależności od przeznaczenia p. rakietowe dzieli się na: a) przeciwpancerne, np. p.: BILL, Helfire, Javelin, Malyutka, TOW; b) przeciwlotn., np.: Arrow, Grom, Patriot, Stinger, Strzała; c) lotn. powietrze–powietrze, np. AMRAAM, R-77 Amramskij, Falcon, Magic Python; d) lotn. powietrze–ziemia np.: HOT, Maverick; e) obrony wybrzeża, np: Exocet, Harpon, Penguin; f) taktyczne — mor. woda–woda, np: Exocent, Gabriel; g) taktyczno-operacyjne ziemia–ziemia, np.: Lance, Pluton, Pershing, SCUD; h) strategiczne, np.: Tomahawk, Trident, SS-20.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia