Babilonia
 
Encyklopedia PWN
Babilonia,
starożytne państwo i kraina obejmujące całą południową, nizinną część Mezopotamii (obecnie południowy Irak).
stolica Babilon; państwo o ustroju teokratycznym; król — przedstawiciel bogów i wykonawca ich woli, miał władzę nieograniczoną, był arcykapłanem, naczelnym wodzem i największym posiadaczem ziemi. Podstawę gospodarki Babilonii stanowiło intensywne rolnictwo i sadownictwo oparte na systemie kanałów irygacyjnych; ze zbóż uprawiano głównie jęczmień; Babilonia pozbawiona złóż rud metali i drewna budowlanego importowała je, wymieniając je na wyroby rzemiosła; rozwojowi handlu sprzyjało korzystne położenie na skrzyżowaniu głównych szlaków komunikacyjnych (Morze Śródziemne, Bliski Wschód, Azja Mniejsza, Półwysep Arabski); społeczeństwo babilońskie było zróżnicowane wewnętrznie pod względem prawnym i majątkowym, podzielone na pełnoprawnych obywateli (awilum), ludzi zależnych (muszkenu) i niewolników (wardum). Dzieje Babilonii obfitują w liczne wojny (przeważnie obronne) z Asyrią i Elamem; kraj ulegał najazdom obcych plemion; 3 z nich narzuciły kolejno władzę Babilonii (Amoryci, Kasyci, Chaldejczycy). Najeźdźcy asymilowali się, doprowadzali kraj do rozkwitu i ulegali nowej fali przybyszów; posłużyło to za podstawę podziału dziejów Babilonii na 3 okresy. Okres starobabiloński (1. połowa II tysiąclecia p.n.e.); po upadku III dynastii z Ur (2005), władza w miastach Sumero-Akadu przeszła w ręce dynastii amoryckich; założycielem I dynastii w Babilonii był Sumuabum (1894–81), który rozciągnął swą władzę na Borsippę, Dilbat i Kutę; jego następca, Samulael (1880–45) zajął Kisz i Sippar; twórcą potęgi Babilonii był Hammurabi (opanował całą Mezopotamię), który umocnił Babilonię pod względem politycznym i kulturalnym (rozkwit literatury i sztuki); następcy Hammurabiego nie zdołali utrzymać mocarstwowego charakteru państwa; postępującego rozkładu nie powstrzymało pomyślne panowanie Ammisaduki (1646–26); osłabiona najazdami Hetytów (1595) Babilonia uległa Kasytom, których panowanie wypełnia większą część okresu średniobabilońskiego (2. połowa II tysiąclecia p.n.e.); najeźdźcy ulegli wpływom kultury Babilończyków i przejęli ich język; podbitą ludność pozyskali liberalną polityką gospodarczą i nadaniami ziemi królewskiej (kudurru); kasyccy królowie utrzymywali kontakty polityczne i gospodarcze z Egiptem, Asyrią i Hetytami (korespondencja dyplomatyczna z Tell el-Amarna); mimo to znaczenie polityczne Babilonii zmalało. Około 1400 Kurigalzu I opanował Elam i rywalizował z Mitanni o wpływy w Asyrii; wzrost potęgi Asyrii i Elamu przyczynił się do upadku panowania Kasytów; Babilonię kolejno zdobywali Asyryjczycy i Elamici, którzy 1157 usunęli ostatniego władcę kasyckiego; władzę w kraju przejęła II dynastia z Isin, a jej wybitny przedstawiciel Nabuchodonozor I (1126–05) pokonał Elam i uzależnił Asyrię; krótkotrwały okres odrodzenia politycznego i gospodarczego Babilonii przerwały najazdy semickich Aramejczyków, zwłaszcza Chaldejczyków, którzy stopniowo od początku XI w. opanowywali i pustoszyli większą część kraju, zapoczątkowując okres nowobabiloński (1. połowa I tysiąclecia p.n.e.), zwany chaldejskim; osłabiona Babilonia od połowy IX w. popadła w całkowitą zależność od Asyrii; jedynie Chaldejczycy na południu kraju utrzymali niezależność, a ich przywódcy (Ukinseri, Mardukpaliddina), wykorzystując słabość Asyrii w końcu VIII w., przechwytywali okresowo władzę w Babilonie; jeden z nich, Nabopolasar II (626–605) opanował całą Babilonię, w sojuszu z Medami pokonał Asyrię i zajął wszystkie jej ziemie na zachód od Tygrysu; jego syn, Nabuchodonozor II (605–562) znów doprowadził Babilonię do rozkwitu; wspaniale rozbudował stolicę, czyniąc ją pierwszą metropolią ówczesnego świata; za panowania jego następców liczne bunty w prowincjach, walki wewnętrzne oraz napór Persów, doprowadziły Babilonię do szybkiego upadku; 539 król perski Cyrus II Starszy pokonał ostatniego króla Babilonii Nabonida (556–539); Babilonia przestała istnieć jako państwo, jednak przez dłuższy czas była jeszcze ważnym ośrodkiem kulturalnym starożytnego Wschodu, a osiągnięcia nauki babilońskiej w zakresie astronomii, matematyki, medycyny, rachuby czasu i in. zdobyły za pośrednictwem Greków i Rzymian trwałe miejsce w europejskiej kulturze.
Bibliografia
H.W.F. SAGGS Wielkość i upadek Babilonii, Warszawa 1973.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Hammurabiego stela — Luwr, Paryż fot. L. Zielaskowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Babilon, fragment zrekonstruowanej dekoracji, fasada Twierdzy Południowej, 604–562 p.n.e.fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia