Asyria
 
Encyklopedia PWN
Asyria,
w starożytności państwo semickie (początek II tysiąclecia–612 p.n.e.) w północnej Mezopotamii (obecnie północny Irak);
główne miasta: Aszur (kolebka państwa), Niniwa, Kalchu, Durszarrukin; państwo o ustroju teokratycznym (król najwyższym kapłanem); ludność — Asyryjczycy, zróżnicowana społecznie: wojownicy (dzierżawcy królewscy, z obowiązkiem służby wojskowej i danin), rzemieślnicy, kupcy i rolnicy (przeważnie ludność zależna), mimo silnych wpływów wyżej rozwiniętej kultury Babilonii, zachowała własne prawo zwyczajowe, kalendarz z systemem datowania według urzędowania limmu (eponim, o rocznej kadencji); podstawą gospodarki — handel dalekosiężny, rolnictwo, głównie zaś zyski z wojen zaborczych (grabieże, daniny). Okres staroasyryjski (1. połowa II tysiąclecia) rozpoczęły rządy Iluszumy (XX w.), założyciela i organizatora państwa, który przyczynił się do rozwoju handlu (zakładanie kolonii i faktorii m.in. w Azji Mniejszej); Asyria osiągnęła rozkwit za panowania Amoryty Szamsziadada I (1815–1782 p.n.e.), a następnie popadła w zależność od Hurytów; odcięta od handlu z Zachodem, podupadła również gospodarczo. W okresie średnioasyryjskim (2. połowa II tysiąclecia), po podboju huryckiego państwa Mitanni przez Hetytów. Asyria podniosła się z upadku pod rządami Aszuruballita I (ok. 1365–30 p.n.e.); w XIII w. za panowania Adadnirari I i Salmanasara I, Asyria stała się potęgą militarną (żelazo w uzbrojeniu), za Tukultininurty I (ok. 1245–08 p.n.e.) osiągnęła największy, choć krótkotrwały rozkwit w rozległych granicach. Na przełomie II/I tysiąclecia napór Aramejczyków spowodował stopniowy upadek Asyrii. W okresie nowoasyryjskim (1. połowa I tysiąclecia) Aszurnasirpal II i Salmanasar III (IX w.) rozpoczęli ekspansję terytorialną Asyrii; narzucając zwierzchnictwo Syrii i Palestynie, zdobyli drogi handlowe do Egiptu i Morza Śródziemnego; za ich rządów i dynastii Sargonidów (koniec VIII w., VII w.) Asyria osiągnęła największy rozkwit polityczny (m.in. podbiła Egipt) i kulturalny; osłabiona ciągłymi walkami, uległa 614–612 p.n.e. koalicji Medów i Babilończyków.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Lamassu, rzeźba portalowa z pałacu Sargona II w Durszarrukin (Irak)fot. W. Jerke/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Kalchu, pałac Asurbanipala II, częściowa rekonstrukcja (Irak)fot. W. Jerke/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Niniwa, rekonstrukcja bramy dawnej stolicy Asyrii (Irak)fot. W. Jerke/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia