Hammurabi

Hammurabi, data ur. nieznana, zm. ok. 1750 p.n.e.,

władca Babilonii ok. 1792–ok. 1750.

Data urodzenia nieznana. Był synem Sin-muballita, ensi, czyli króla, miasta-państwa Babilon w południowej Mezopotamii.

Zdobywca

Państwo, odziedziczone po ojcu, obejmowało, poza Babilonem, kilkanaście małych miast i należało do słabszych w regionie; na początku panowania Hammurabi zabiegał więc o dobre relacje z silniejszymi władcami, zwłaszcza z Szamszi-Adadem z Aszur, a także Zimri-Limem z Mari, Rim-Sinem z Larsy oraz Ibal-pi Elem z Esznunny. Dzięki sojuszowi z Szamszi-Adadem podjął 1786 ekspansję na południe, podbijając m.in. Isin i Uruk, ale po śmierci protektora 1781 prowadził politykę pokojową; zapiski na glinianych tabliczkach, odnotowujące ważniejsze wydarzenia z panowania Hammurabiego w kolejnych kilkunastu latach, wspominają głównie o naprawie murów miejskich, budowie kanałów i fundowanych przez niego posągach bogów; niewykluczone, że utracił wówczas kilka miast, których w niesprzyjającym dla Babilonii układzie sił nie mógł obronić. Dopiero 1762, mając poparcie króla Zimri-Lima, wystąpił przeciwko koalicji Elamu, Subartu i Eszunny; w następnym roku pokonał i anektował Larsę oraz zależny od Elamu kraj Jamutbal; 1761 narzucił zwierzchnictwo królowi Zimri-Limowi, a 1759, kiedy ten zapewne się zbuntował, zdobył Mari, splądrował miasto, zniszczył jego fortyfikacje, a niedawnego sprzymierzeńca skazał na śmierć; 1755 zajął Aszur i Niniwę; panowanie Hammurabiego rozciągało się wówczas od Zatoki Perskiej do Syrii i od Eufratu do gór Zagros.

Administrator i prawodawca

Na terenach podbitych po 1762 Hammurabi nie ingerował w tamtejsze systemy administracyjne; na ogół pozostawiał u władzy pokonanych królów, a ich lojalności i regularnego spłacania kontrybucji pilnowały okupacyjne wojska babilońskie. W pozostałej części państwa funkcjonowała administracja samorządowa (świątynie, wspólnoty miejskie i wiejskie) i królewska; w większych miastach rezydowali wyznaczeni przez Hammurabiego gubernatorzy, którym podlegali lokalni urzędnicy; do ich zadań należało przede wszystkim utrzymanie bezpieczeństwa, nadzór nad robotami publicznymi i w majątkach królewskich, a także dbałość o sprawną komunikację; urzędnicy, również samorządowi, otrzymywali od króla instrukcje i byli przez niego kontrolowani. Hammurabi był najwyższym sędzią i prawodawcą; świadczy o tym spisany pod koniec jego życia zbiór praw, na który składają się 282 artykuły obejmujące różnorodną tematykę; Kodeks Hammurabiego zawiera przepisy dotyczące m.in. dzierżawienia ziemi i jej uprawy, handlu, małżeństwa i spadków, wykroczeń kryminalnych (zabójstwo, kradzież), wynagrodzeń za pracę; system kar, zwłaszcza za przestępstwa kryminalne, był oparty na prawie talionu (odwetu), np. „Jeśli obywatel ząb obywatelowi równemu sobie wybił, ząb wybiją mu” (§ 200). Uczeni skłaniają się do opinii, że Kodeks Hammurabiego nie był w zamierzeniu kodyfikacją prawa babilońskiego, ale jedynie spisem przypadków spornych, które rozstrzygnęli Hammurabi i jego urzędnicy.

Upadek Babilonii

Po śmierci Hammurabiego (ok. 1750) władzę objął jego syn, Samsu-iluna; na początku panowania musiał pogodzić się z odebraniem przez lud Kasytów miast Ur i Uruk, a kilkanaście lat później leżącego na południu Babilonii Kraju Nadmorskiego; jego następcy prowadzili pograniczne kampanie wojenne i wznosili mury obronne; koniec państwu utworzonemu przez Hammurabiego, zwanemu starobabilońskim, zadały w końcu XVI w. ludy Hetytów i Kasytów.

Stela Hammurabiego, Luwr

Hammurabiego stela — Luwr, Paryż