antropocentryzm

antropocentryzm

[gr. ánthrōpos ‘człowiek’, łac. centrum ‘środek’],

pogląd uznający człowieka za centrum całej rzeczywistości (przeciwstawny wobec teocentryzmu i kosmocentryzmu), a w wersji umiarkowanej akcentujący wyjątkową pozycję człowieka w świecie.

Antropocentryzm teoriopoznawczy — uznaje, że właściwym przedmiotem badań filozoficznych jest świadomość ludzka (R. Descartes, J. Locke, G.W. Leibniz, G. Berkeley, I. Kant, idealiści niemieccy, także fenomenologia). Antropocentryzm metafizyczny (ewentualnie ontologiczny) — wg którego człowiek jest jedynym przedmiotem poznania filozoficznego lub stanowi aspekt, w którym należy ujmować wszystkie zagadnienia filozoficzne (L. Feuerbach, S. Kierkegaard, F. Nietzsche, W. Dilthey, egzystencjaliści i M. Scheler). Antropocentryzm kosmologiczny, bliski poprzedniemu — wg którego człowiek stanowi główną oś świata, jest jedynym bezwzględnym wskaźnikiem ewolucji i nadaje sens historii (Th.H. Huxley, P. Teilhard de Chardin). Antropocentryzm aksjologiczny — wg którego człowiek jest źródłem i miarą wszelkich wartości (L. Feuerbach, N.G. Czernyszewski). Antropocentryzm teologiczny — akcentuje niezależność człowieka od Boga, związany z ateizmem, deizmem lub panteizmem. Antropocentryzm jest orientacją charakterystyczną dla filozofii nowożytnej i współczesnej.