-
astikafiloz. ind. hinduski filozof lub nurt filoz. akceptujący autorytet i charakter objawiony Wed;[sanskr. asti ‘jest’, ‘istnieje’, āstika ‘afirmujący’],
-
asylum ignorantiaew Etyce B. Spinozy niewysłowiony i niepojęty byt Boga, ukryty poza atrybutami, stanowiący ucieczkę dla wszelkich przesądów.[łac., ‘azyl niewiedzy’],
-
ataraksjafiloz.[gr. ataraksía ‘obojętność’, ‘spokój’],
-
ateizmfiloz. poglądy teoretyczne lub postawy praktyczne, negujące istnienie Boga.[gr. a- ‘nie’, theós ‘Bóg’],
- filozof grecki;
-
atmanfiloz. ind. w filozofii i religiach indyjskich odwieczny, niezniszczalny pierwiastek duchowy tkwiący w istotach;[sanskr. at ‘oddychać’, an ‘poruszać się’, atman ‘jaźń’, ‘istota rzeczy’, ‘natura’, ‘cecha charakterystyczna’, zaimek zwrotny ‘się’],
-
atomiścifilozofowie głoszący, że Wszechświat i wszystkie jego części są zbudowane z atomów (atomistyczne teorie);[gr.],
-
atomizmfiloz. pogląd, wg którego rzeczywistość jest zbudowana z atomów (atomistyczne teorie);[gr.],
-
atrybutfiloz. nieodłączna właściwość rzeczy (bytu), znamienna cecha;[łac. attributum < tribuere ‘przydzielać’, ‘przyznawać’],
- filozof grecki;
-
Augustyn, Augustyn z Hippony, Augustyn Aureliusz, łac. Aurelius Augustinus, święty, ur. 13 XI 354, Tagasta, Numidia (ob. Suk Ahras, Algieria), zm. 28 VIII 430, Hippo Regius (Hippona, ob. Labda k. Annaby, Algieria),najznamienitszy Ojciec Kościoła i jeden z czterech wielkich Doktorów Kościoła zachodniego, główny autorytet filozofii i teologii zachodniej do XIII wieku.
- filozof
- w znaczeniu węższym doktryna św. Augustyna; w szerszym — ogólna nazwa kierunków filozoficznych i teologicznych nawiązujących do tej doktryny;
-
Aurobindo Śri, Aurobindo Ghosh, właśc. Aravinda Acroyd Ghose, ur. 15 VIII 1872, Kalkuta, zm. 5 XII 1950, Pondichéry (ob. Puduććeri),indyjski mistyk i filozof, działacz niepodległościowy, poeta;
- filozof angielski;
-
autarkiapogląd etyczny prezentowany w starożytności przez cyników i stoików, wyrażający dążenie do szczęścia na drodze uniezależnienia się od świata zewnętrznego;[gr. autárkeia ‘samowystarczalność’, ‘niezależność’, ‘wolność wewnętrzna’],
-
autentycznośćfiloz.:[gr. authentikós < authéntēs ‘samodzielny i bezpośredni sprawca’],
-
autonomiafiloz., socjol., teol. Autonomia to niezawisłość woli lub sumienia wykluczająca zależność od determinującego wpływu oddziałujących „z zewnątrz” (zatem heteronomicznych) czynników empirycznych, mających źródło w różnie ujmowanym prawodawstwie Bożym (teonomia) albo pochodzących od jakiegokolwiek autorytetu lub władcy (np. polityczna). W rozumieniu mocniejszym autonomia oznacza możliwość ustanawiania przez podmiot moralny własnych reguł postępowania, przeciwstawianych zarówno empirycznej heteronomii, jak i teonomii; jest traktowana jako centralna kategoria uzasadniająca próby budowania moralności bez etyki przez osoby odpowiedzialne, bo korzystające z autonomii (jak w koncepcjach „moralności ponowoczesnej”, np. u Z. Baumana). W ujęciu słabszym autonomia jest kojarzona nie tyle z wolą, co z sumieniem (lub rozumem praktycznym) podmiotu moralnego, który może samodzielnie ustalać reguły postępowania albo na zasadzie wolności, albo przez uzgodnienie przyrodzonych skłonności i niesprzecznych z nimi obowiązków, odkrywanych raczej niż konstytuowanych przez rozum praktyczny.[gr., ‘samorząd’],
- filozof niemiecki,
