cynicy
 
Encyklopedia PWN
cynicy,
grecka starożytna szkoła filozoficzna, założona przez Anystenesa z Aten na przełomie V i IV w. p.n.e. i rozwijająca się w Grecji i Rzymie do IV w. n.e.;
nazwa szkoły c. [gr. kynikói] pochodzi bądź od miana ateńskiego gimnazjum Kynosarges, gdzie wykładał Antystenes, bądź od przymiotnika kynikós [‘psi’], mającego określać sposób życia uczniów Antystenesa; Antystenes był uczniem Sokratesa, a c. — jedną ze szkół etycznych wywodzących się z tradycji sokratejskiej (oprócz np. cyrenaików wyznających skrajnie przeciwne poglądy). Głównymi przedstawicielami szkoły c. (oprócz Antystenesa) byli w kolejności chronologicznej: Diogenes z Synopy, Krates z Teb z żoną Hiparchią, Bion z Borystenes, Menippos z Synopy. C. często i świadomie stawali się życiowymi abnegatami, postępowaniem swym z upodobaniem gorszyli opinię publiczną, podważali ogólnie przyjęte obyczaje. C. wpłynęli na poglądy stoików i wczesnego chrześcijaństwa. Postawę życiową zbliżoną do ich sposobu życia nazywa się do dziś cynizmem (2).
C. łączyli w sposób nierozerwalny refleksję filozoficzną z praktyczną sztuką życia. Ideałem c. była samowystarczalność oraz niezależność zarówno wobec nakazów i konwencji społecznej, jak i wobec pragnienia majątku, sławy oraz wszelkich popędów naturalnych. C. pogardzali ogólnie przyjętymi zwyczajami, chlubili się brakiem jakichkolwiek potrzeb i uważali życie psa za symbol życia zgodnego z naturą i nieuznawania żadnych konwencji społecznych. Przejawem tej niezależności, tożsamej dla c. z cnotą, była parresia [‘szczerość w mówieniu’] polegająca na mówieniu co się myśli każdemu człowiekowi, bez względu na jego pozycję społeczną. Drogą do cnoty były według c. ćwiczenia ascetyczne zarówno natury fizycznej, jak i psychicznej. Uważali, że wszelkie stosunki społeczne, moralność, obyczaje są rezultatem konwencji społecznej sprzecznej z naturą; natura zaś nie dzieli ludzi na biednych i bogatych, wolnych i niewolnych, nie stwarza żadnych więzów rodzinnych, państwowych i moralnych. Wychodząc z tych założeń, c. głosili niezależność od wszelkich instytucji społecznej, od państwa, religii i konwencjonalnej moralności, postulowali bezwzględną wolność i równość wszystkich ludzi; nazywali siebie obywatelami świata (kosmopolitai). Ośrodek zainteresowań c. stanowiła głównie etyka, na drugim planie pozostawiali epistemologię (tutaj skłaniali się ku sensualizmowi) oraz ontologię (tu uznawali istnienie tylko bytów jednostkowych). Buntowali się przeciwko wymogom powszechnej i ludowej religijności, z reguły jednak nie odrzucając samej religii. C., oprócz głoszenia swych poglądów za pomocą słowa, cenili oddziaływanie czynem, często skandalizującym, przypominającym współczesny happening; np. Diogenes chodził w biały dzień z pochodnią lub ostentacyjnie wchodził do teatru, gdy inni wychodzili. C. byli mistrzami diatryby, krótkiego dialogu filozoficznego, w którym mieszali powagę z żartem.
Bibliografia
T. Sinko Wielowiekowa popularność Diogenesa „Psa”, „Meander” 1960 nr 2;
I. Dąmbska Cynicy — hippisi starożytnego świata, „Filomata” 1973 nr 267.
Th. Gomperz Die Kyniker — „Cosmopolis”, Leipzig 1897;
D.R. Dudley A History of Cynicism, London 1937;
F. Sayre Diogenes of Sinope, Baltimore 1938
; F. Sayre Cynicism, „Journal of the History of Ideas” 1945 vol. 6.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia