relatywizm

relatywizm

[łac.],

filoz. pogląd, według którego wartości (poznawcze, etyczne, estetyczne itd.) mają charakter względny;

relatywizm w tym rozumieniu należy odróżniać od relatywizmu kulturowego, socjologicznego, historycznego, jako metody odniesienia (relatywizacji) głoszonych tez do określonego społeczeństwa, kultury, epoki historycznej itp. W teorii poznania (relatywizm epistemologiczny, przeciwstawny absolutyzmowi), pogląd głoszący, że poznanie ludzkie jest subiektywne, ze względu na niemożność poznania prawdy (sceptycyzm) bądź też niemożność dotarcia do istoty rzeczy (krytycyzm kantowski, pozytywizm); relatywizm neguje istnienie obiektywnego kryterium prawdy, uzależniając ją od cech umysłu i narządów zmysłowych poszczególnych podmiotów poznających, od środowiska społecznego, warunków historycznych (konwencjonalizm, pragmatyzm); relatywizm wiąże się z subiektywizmem, psychologizmem, historyzmem. W etyce pogląd głoszący, że wartości etyczne, dyrektywy postępowania, oceny moralne są zmienne historycznie i społecznie; relatywizm etyczny wiąże się z twierdzeniem, że: to, co dla jednych jest dobre, dla innych może być złe; oceny moralne są zmienne w zależności od warunków, w których są wypowiadane, i od tego, przez kogo są wypowiadane; 2 oceny sprzeczne mogą być jednocześnie prawdziwe bądź fałszywe (subiektywizm etyczny). W estetyce pogląd negujący istnienie stałych, niezmiennych, powszechnie uznawanych wartości estetycznych oraz możliwość ustalenia obiektywnego i powszechnego kryterium oceny dzieł sztuki.