teoria literatury

teoria literatury, właśc. teoria badań literackich, inne nazwy: teoria krytyki literackiej (w szerokim, tj. anglosaskim znaczeniu terminu „krytyka literacka”), metodologia badań literackich (w znaczeniu hist. i kryt. analizy doktryn literaturoznawczych):

1) Dział wiedzy o literaturze obejmujący usystematyzowany zespół ogólnych twierdzeń o istocie, odmianach, prawidłowościach (strukturalnych i ewolucyjnych) literatury, stanowiący próbę całościowego, naukowo obiektywnego opisu, klasyfikacji i wyjaśnienia zjawisk lit.; podstawowa część zadań teorii literatury wchodzi w zakres poetyki, z którą jest często utożsamiana.

2) Dział wiedzy o literaturze, zawierający kompleksowe określenia celów, środków i metod badania tekstu lit., które czerpią swą prawomocność ze wsparcia się — z jednej strony — na ustaleniach teorii literatury w znaczeniu (1) oraz — z drugiej strony — na twierdzeniach takich dyscyplin, jak filozofia i estetyka, historia idei, psychologia, socjologia czy językoznawstwo. Teoria literatury w tym rozumieniu jest teorią badań lit.; inne jej nazwy: teoria krytyki lit. (w szerokim, stosowanym na gruncie anglosaskim znaczeniu terminu krytyka lit.) lub metodologia badań lit. (w znaczeniu hist. i kryt. analizy doktryn literaturoznawczych). Rozróżnienie teorii literatury od teorii badań lit. — oparte na kryterium odrębności przedmiotów i rodzajów wiedzy — bywa w praktyce trudne do przeprowadzenia. Krzyżowaniu się zakresów obu działów wiedzy o literaturze sprzyja wzrost samoświadomości badawczej oraz szczególnie żywe w 2. poł. XX w. zainteresowanie teoret.-metodol. uwarunkowaniami działalności literaturoznawczej i jej rezultatów.