promieniowanie

promieniowanie,

fiz. fale lub cząstki emitowane przez układ materialny; także sam proces emisji.

Zależnie od natury emitowanych cząstek rozróżnia się promieniowanie elektromagnetyczne, promieniowanie jądrowe oraz promieniowanie energii fal sprężystych (podział niezbyt precyzyjny, gdyż jądra atomowe mogą emitować promieniowanie elektromagnetyczne — promieniowanie γ). Zgodnie z postulatami mechaniki kwantowej wszystkie zjawiska można rozpatrywać zarówno od strony korpuskularnej, jak i falowej (dualizm korpuskularno-falowy); fale elektromagnetyczne można traktować jako strumień fotonów. Przy rozpatrywaniu rozchodzenia się energii sprężystej, z punktu widzenia mechaniki kwantowej wprowadza się pojęcie cząstek promieniowania sprężystego, fononów (np. w teorii ciała stałego). Emisję promieniowania elektromagnetycznego (fotonowego) powodują zmiany w stanie jądra atomowego, powłok elektronowych atomów lub cząsteczek oraz zmiany stanu rotacyjnego lub oscylacyjnego cząsteczek; występuje ona również podczas zmiany pędu cząstki naładowanej (promieniowanie hamowania, promieniowanie synchrotronowe); promieniowanie elektromagnetyczne o długości fal zawartych w granicach 0,4–0,76 µm jest promieniowaniem widzialnym; promieniowanie widzialne wraz z promieniowaniem podczerwonym i nadfioletowym stanowi promieniowanie optyczne (światło). Jednym z rodzajów promieniowania elektromagnetycznego jest promieniowanie cieplne (temperaturowe, termiczne), emitowane przez każde ciało o temperaturze wyższej od bezwzględnego zera; jeśli temperatura ciała jest wyższa od ok. 500°C, promieniowanie to staje się widzialne. W rozważaniach teoretycznych ważne jest promieniowanie ciała doskonale czarnego. Promieniowanie elektromagnetyczne stanowią również: promieniowanie luminescencyjne (luminescencja), fale radiowe i mikrofale. Jeżeli długość fali promieniowania emitowanego jest równa długości fali promieniowania pochłanianego, występuje tzw. promieniowanie rezonansowe. Wyraźnej koncentracji energii w kilku wyróżniających się długościach fal odpowiada promieniowanie selektywne (np. żółte promieniowanie sodu). Promieniowanie jądrowe składa się z cząstek (α, β, fotonów γ i in.) o bardzo dużej energii (rozpad promieniotwórczy, reakcja jądrowa), emitowanych wskutek zmian zachodzących w strukturze jądra atomowego. W wyniku oddziaływania z materią promieniowanie może zostać całkowicie lub częściowo pochłonięte (absorpcja).