konstruktywizm
 
Encyklopedia PWN
konstruktywizm,
kierunek w sztukach plastycznych i architekturze rozwijający się głównie na terenie Rosji w latach 20. XX w.;
termin konstruktywizm utworzono ok. 1921 (1922 opublikowano pracę Konstruktywizm A. Gana); główne cechy konstruktywizmu: analiza elementów budowy plastycznej (linia, barwa, masa, ruch, rytm, ciężar), analiza jakości materiałów (metali, szkła, drewna), geometryzacja kształtów, konstrukcja, aktywizacja powierzchni brył i płaszczyzn; główni przedstawiciele konstruktywizmu to: N. Gabo, A. Pevsner, A. Rodczenko, W. Tatlin; teoretycy: O. Brik, N. Tarabukin, Gan; konstruktywiści rosyjscy byli związani głównie z Instytutem Kultury Artystycznej (Inchuk) oraz uczelnią Wchutiemas; idee konstruktywizmu znalazły odbicie na Węgrzech — grupa Ma (m.in. L. Kossak), w Czechach — grupa Děvetsil (m.in. J. Štyrský, J. Šima), Niemczech (Bauhaus), Holandii (De Stijl, m.in. P. Mondrian, T. van Doesburg), w Polsce (Blok, Praesens, a.r.), a także we Francji (paryskie ugrupowania Cercle et Carré, Abstraction-Création).
Teatr. Wpływy konstruktywizmu występowały najsilniej w teatrze rosyjskim (W. Meyerhold, J. Wachtangow, A. Tairow), pojawiły się dzięki malarzom (A. Ekster, A. Wiesnin, W. i G. Stenbergowie, L. Popowa, W. Stiepanowa, A. Rodczenko) zainteresowanym scenografią. Objęły one nie tylko dekoracje i kostiumy, lecz także organizację przestrzeni scenicznej i całego przedstawienia. Konstruktywiści znosili podział na scenę i widownię; zgeometryzowanymi formami rusztowań podkreślali wielowymiarowość sceny i potęgowali dynamizm zdarzeń scenicznych, stwarzali wielość poziomów i planów gry wykorzystywanych jednocześnie, stosowali efekty mechaniczne i świetlne, wprowadzali do przedstawienia fragmenty projekcji filmowych. Dekoracje ograniczano do elementów funkcjonalnych, rezygnując z ozdobności; zgeometryzowany kostium traktowano jako uniform roboczy aktora. System gry aktorskiej, rozwijający sprawność fizyczną aktora i precyzję środków wyrazu, opracował Meyerhold (biomechanika). Konstruktywizm zapoczątkował także nowe rozwiązania w architekturze teatralnej; projekt Teatru Totalnego (1926) niemieckiego architekta W. Gropiusa zakładał całkowitą mechanizację sceny. W Polsce wpływy konstruktywizmu można dostrzec m.in. w niektórych pracach scenograficznych A. Pronaszki oraz w projekcie Teatru Symultanicznego (1928) Pronaszki i Sz. Syrkusa.
Bibliografia
A. Turowski W kręgu konstruktywizmu, Warszawa 1979;
tegoż Konstruktywizm polski. Próba rekonstrukcji nurtu (1921–1934), Wrocław 1981;
G. Rickey Constructivism: Origins and Evolution, New York 1968;
C. Lodder Russian Constructivism, London–New Haven 1983.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Malewicz Kazimierz, projekt trybuny mówcy, 1919 — Muzeum Rosyjskie, Petersburg fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia